3D skan və süni intellekt vasitəsilə qədim buddist mətnləri təhlil edilib
Elm & Texnologiya
18.08.2025
Emil Nəcəfov
Berlində mütəxəssislər Monqolustandan olan buddist məktubları bütövlüyünü pozmadan təhlil ediblər. Bunun üçün onlar 3D rentgen və süni intellektdən istifadə ediblər. Əgər bir əşya toxunmaq üçün çox kövrəkdirsə, bu zaman müasir texnologiyalar köməyə gəlir. Məhz bu yanaşma Almaniyadan olan alimlərə qədim buddist mətnləri açmadan öyrənməyə imkan verib. İpək kisəciklərdə saxlanılan və buddist məbədinin içində yerləşən üç kiçik məktub onilliklər ərzində tədqiqata qapalı qalmışdı. Onların mənşəyi Monqolustanın köçəri ənənələri ilə əlaqələndirilir - belə relikviyalar səyahətlər zamanı insanlara yoldaşlıq edirdi. 1921-ci il Monqol İnqilabından sonra bu cür obyektlərin böyük bir hissəsi yoxa çıxmışdı.
Salamat qalan nadir nüsxələrdən biri Berlin Etnologiya Muzeyində saxlanılır. Helmholtz Mərkəzindən olan bir komanda həmin əşyanı 3D rentgen və təcrübi süni intellekt vasitəsilə qeyri-invaziv şəkildə təhlil edib. Məktublar uzunluğu 76 santimetrdən çox olan və təxminən 50 dəfə bükülmüş sıx şəkildə dolanmış lentlərdən ibarət imiş. Kiçik ölçülərinə baxmayaraq, alimlər sanskrit dilində tibet heroqlifləri ilə yazılmış mətni fərqləndirməyi bacarıblar. Oxuna bilən ifadələrdən biri qədim və ən məşhur Tibet buddist mantrası olan «Om mani padme hum» idi. Bu ifadə “Ey, lotus çiçəyi içində parlayan mirvari!” kimi tərcümə olunur. Alimlər vurğulayırlar ki, rentgen tomoqrafiyası metodu effektivdir, lakin çox vaxt tələb edir və hələlik kütləvi istifadəyə hazır deyil.
Linki kopyala
Bənzər xəbərlər
Oxşar xəbərlər
Alimlər sonsuzluğun müalicəsində inqilabi həllə imza atıblar
Alimlər sonsuzluğun müalicəsində inqilabi həllə imza atıblar
Alimlər reproduktiv tibb sahəsində mühüm bir kəşfə imza atıblar. Artıq laboratoriya şəraitində yumurta və spermatozoidlərin yaranma prosesini təkrarlamaq mümkündür ki, bu da sonsuzluq problemi yaşayan cütlüklərə ümid verir.
Süni intellektə "analıq instinkti" əlavə etmək təklif edilib
Süni intellektə "analıq instinkti" əlavə etmək təklif edilib
Süni intellekt sahəsinin pioneri olan Geoffrey Hinton, süni intellekt təhlükəsizliyinə qeyri-adi bir yanaşma təklif edib. O hesab edir ki, yalnız daxili "analıq instinktləri" insanlığı qoruya bilər.
Sam Altman OpenAI-nin perspektivlərindən və digər mövzulardan danışıb
Sam Altman OpenAI-nin perspektivlərindən və digər mövzulardan danışıb
OpenAI-nin baş direktoru Sam Altman jurnalistlərlə böyük bir şam yeməyi təşkil edib və söhbət zamanı bir neçə diqqətçəkən açıqlamalar verib. O, şirkətin gələcək kursu barədə danışıb,
Sam Altman süni intellekt sahəsini balon adlandırıb
Sam Altman süni intellekt sahəsini balon adlandırıb
Hələ iqtisadçılar süni intellekt boom-unun fonunda fond bazarının mümkün “qızışmasından” danışarkən, OpenAI rəhbəri Sam Altman mətbuatla şam yeməyi zamanı kifayət qədər açıq şəkildə mövqeyini bildirib.
Süni intellektə maraq bu sahədə milyardlarla dollar dəyərində şirkətlərin sayını sürətlə artırır
Süni intellektə maraq bu sahədə milyardlarla dollar dəyərində şirkətlərin sayını sürətlə artırır
2025-ci ilə olan vəziyyətə görə, süni intellekt sahəsində dəyəri 1 milyard dollardan artıq olan özəl şirkətlərin sayı 500-ə yaxınlaşıb. Onların 100-ü son 2 ildə təsis olunub.
Həftənin xəbərləri
