Statistik baxımdan biz artıq yadplanetliləri aşkar etməli idik
Elm & Texnologiya
13.05.2025
Emil Nəcəfov
Texnoloji cəhətdən inkişaf etmiş bir sivilizasiya nəzəri olaraq cəmi bir neçə milyon il ərzində bütün Süd Yolunu kolonizasiya edə bilərdi - bu, kosmik zaman ölçüsündə qısa bir müddətdir. Buna baxmayaraq, milyardlarla ulduz və potensial yaşayış üçün uyğun planetlərə, həmçinin qalaktikamızın nəhəng yaşına rəğmən, bu günə qədər heç kim bizimlə əlaqəyə keçməyib. Bəlkə də SETI kimi yadplanetli həyat siqnallarını axtaran proqramlar vaxtın və resursların boşa sərfidir? Yeni məqalənin müəllifi bu suala birbaşa cavab vermir, lakin yadplanetlilərlə əlaqə ehtimalını qiymətləndirmək üçün statistik metod təklif edir.
Fizik Enrico Fermi-nin 20-ci əsrin ortalarında irəli sürmüş olduğu bu paradoks “böyük sükut paradoksu” olaraq da tanınır. O, yadplanetli həyatla bağlı anlayışımızda mövcud olan ziddiyyətlərə işarə edir. Böyük partlayışdan bəri kifayət qədər zaman keçsə də, yaşayış üçün uyğun zonalarda ekzoplanetlərin kəşf olunmasına baxmayaraq, yadplanetli sivilizasiyaların mövcudluğuna dair heç bir sübut tapılmayıb. Fermi paradoksuna cavab axtararkən nəzərə alınmalı amillərdən biri də potensial sivilizasiyaların sayıdır. Bu göstərici Dreyk tənliyi vasitəsilə müəyyən olunur - bu, Süd Yolu qalaktikasında əlaqə yaratmağa hazır olan aktiv yadplanetli sivilizasiyaların sayını hesablayan riyazi formuldur. Dreyk tənliyində bir neçə amil nəzərə alınır:
- Ulduzların yaranma sürəti,
- Planetləri olan ulduzların faiz göstəricisi,
- Hər bir ulduz üçün yaşama əlverişli planetlərin sayı,
- Həyatın yarandığı planetlərin faiz göstəricisi,
- Ağıllı həyatın inkişaf etdiyi planetlərin faiz göstəricisi,
- Aşkarlana bilən rabitə texnologiyaları hazırlayan sivilizasiyaların sayı,
- Bu cür sivilizasiyaların orta ömür müddəti.
Enrico Fermi:
Qısacası, Dreyk tənliyi sivilizasiyaların çox sayda olmalı olduğunu irəli sürür, lakin indiyədək onların izlərini axtaran proqramlar heç bir siqnal aşkarlaya bilməyiblər. Bu isə SETI kimi proqramların elmi məqsədyönlülüyü barədə suallar doğurur. Nyu-York Universitetindən Matthew Civiletti-nin müəllifi olduğu məqalə bu suala birbaşa cavab vermir. Bunun əvəzinə, müəyyən sayda yayım edən sivilizasiya mövcud olduğu halda, indiyədək siqnal aşkarlanması ehtimalını qiymətləndirməyə imkan verən bir metod təklif edir. Əgər bu ehtimal aşağıdırsa, izlərin olmaması təəccüblü olmamalıdır. Əgər ehtimal yüksəkdirsə, o zaman bu “sükut” nəyəsə işarə edə bilər.
Dreyk tənliyinin müəllifi Frank Drake:
Civiletti Fermi paradoksunu araşdırmaq və yadplanetli həyatın axtarışında SETI proqramlarının real dəyərini qiymətləndirmək üçün bir model təklif edir. Bu modelə əsasən, yadplanetli sivilizasiyalardan heç bir elektromaqnit siqnalının aşkar olunmaması mövcud sivilizasiyaların sayına müəyyən məhdudiyyətlər qoya bilər. Müəyyən ssenarilərdə model göstərir ki, əgər Dreyk tənliyinə əsasən sivilizasiyaların sayı təxminən 1-dirsə, onda ən azı bir siqnalın aşkar olunması ehtimalı 99% təşkil etməlidir. Halbuki, hazırda nəticə sıfırdır - hələ heç bir siqnal aşkar edilməyib. Buna baxmayaraq, unutmamaq lazımdır ki, hətta SETI proqramının müsbət nəticə verməməsi belə Fermi paradoksunun həllinə töhfə verir. Bu, sivilizasiyaların sayı və ömür müddətinə dair müəyyən kombinasiyaları istisna etməyə imkan yaradır.
Mənbə: Universe Today
Linki kopyala
Bənzər xəbərlər
Oxşar xəbərlər
Məhvolma prosesindəki ulduzun məlumatları musiqiyə çevrilib (VİDEO)
Məhvolma prosesindəki ulduzun məlumatları musiqiyə çevrilib (VİDEO)
NASA bir neçə kosmik teleskop tərəfindən toplanan məlumatlar əsasında yaradılmış üç musiqi kompozisiyasını dərc edib. Yeni səsləndirmələr (sonifikasiya) Chandra kosmik rentgen teleskopu, James Webb kosmik teleskopu və rentgen polarimetriyasını araşdırmaq üçün nəzərdə tutulmuş Imaging X-Ray Polarimetry Explorer (IXPE) kosmik aparatı tərəfindən əldə olunmuş məlumatlardan hazırlanıb.
Marsda səthaltı su 20 km dərinlikdə yerləşə bilər
Marsda səthaltı su 20 km dərinlikdə yerləşə bilər
Geofiziklərdən ibarət beynəlxalq qrup Qırmızı planetin öyrənilməsində mühüm bir irəliləyiş əldə edib. Belə ki, NASA-nın InSight missiyasının seysmometrinin məlumatlarından istifadə edərək alimlər Marsın səthinin 5-20 kilometr dərinliyində geniş bir maye su ehtiyatının mövcudluğunu təsdiqləyiblər.
Səudiyyə Ərəbistanının "The Line" layihəsi regiondakı iqlimi dəyişə bilər
Səudiyyə Ərəbistanının "The Line" layihəsi regiondakı iqlimi dəyişə bilər
Səudiyyə Ərəbistanında regionun iqliminə bilavasitə təsir göstərə biləcək bir neçə irimiqyaslı tikinti layihəsinə start verilib. Bu barədə Financial Times nəşrinin dərc etdiyi müsahibədə bir iqlim mütəxəssisi xəbərdarlıq edib.
Alimlər bədən daxilində orqanizmlərin 3D çapına nail olublar
Alimlər bədən daxilində orqanizmlərin 3D çapına nail olublar
Bir gün həkimlər işləyən orqanların, məsələn, döyünən ürəyin içində birbaşa 3D-plastırlar çap edə biləcək və ya dərmanları bədənin yalnız seçilmiş sahələrinə çatdırmağa başlayacaqlar.
Elon Musk insanlıq üçün qurtuluş həllini təklif edir
Elon Musk insanlıq üçün qurtuluş həllini təklif edir
Milyarder və SpaceX şirkətinin qurucusu Elon Musk insanlığı məhv olmaqdan xilas etmək üçün onu Marsa köçürmək planını irəlilətməkdə davam edir.
Həftənin xəbərləri
