Çinlilər "süni Günəş"in işə salınmasına çox yaxındırlar
Elm & Texnologiya
02.04.2025
Emil Nəcəfov
Məlumata əsasən 2 il əvvəl təkmilləşdirilmiş Çin tokamakı Huanliu-3 (HL-3) Çendu şəhərində öz-özünü dəstəkləyən termonüvə reaksiyasının işə düşməsi həddinə yaxınlaşıb. Aparılan bir sıra təcrübələr zamanı reaktor “ikili qızdırma baryeri”nə - 100 milyon dərəcə Selsidən yüksək temperatura çatıb. Bu həddə həm elektron plazması, həm də ion plazması çatıb və bu barədə açıq mənbələrdə ilk dəfə məlumat verilib. Əvvəllər bu məlumatlar məxfi hesab olunurdu. “Təcrübəmiz zamanı 100 milyon dərəcəlik həddə çatdıq, həmçinin termonüvə sintezinin ümumi məhsuldarlığında ciddi sıçrayış qeydə alındı. Bu o deməkdir ki, Çində termonüvə sintezi üzrə tədqiqatlar artıq plazma yanması fazasına qədəm qoyur” - deyə HL-3-ün baş konstruktoru Zhong Wulu dövlət televiziyası CCTV-yə verdiyi müsahibədə bildirib.
HL-3 reaktoru - 2020-ci ilin dekabrında HL-2M adı ilə istifadəyə verilmiş yeni tokamakdır. Həmin vaxt Çinli alimlər 160 milyon dərəcə Selsi temperaturda olan elektron plazmanı 20 saniyə ərzində sabit saxlamağa nail olmuşdular. 2023-cü ildə aparılmış təkmilləşdirmə sonrası reaktorun adı HL-3 olaraq dəyişdirilib. Elektron şüa qızdırma sisteminin mikrodalğalı qurğularla yenilənməsi və digər bir sıra təkmilləşdirmələr ion plazmanı 117 milyon dərəcə Selsi temperaturadək qızdırmağa imkan verib. Bu, süni termonüvə sintezi üçün yeni bir rekorddur. Daha əvvəl ion plazmanı 100 milyon dərəcə Selsiyə qədər yalnız Cənubi Koreyanın KSTAR tokamakı qızdıra bilmişdi.
Çinli alimlər reaktorda plazmatik ion şüasının yüksək sabitliyini qeyd ediblər, lakin bu barədə televiziya müsahibəsində ətraflı məlumat verməyiblər. Yer üzündə “süni Günəş”in - yəni öz-özünü dəstəkləyən termonüvə reaksiyasının işə salınmasına doğru növbəti addımı atmaq üçün tokamakda reaksiyanın həm temperaturunu, həm də davametmə müddətini artırmaq tələb olunur. Bu mərhələyə çatmaq üçün çox az yol qalsa da, məhz bu son addım alimlər üçün ən çətin sınaq sayılır. HL-3 reaktorunda daha bir təkmilləşdirmə nəzərdə tutulur və bundan sonra orada nüvə sintezi reaksiyasının - əsl ulduzların dərinliklərində baş verən proseslərə bənzər bir reaksiyanın - işə salınması ehtimalı olduqca yüksəkdir.
Mənbə: South China Morning Post
Linki kopyala
thermo nuclear fusion reaction
termonuve sintez reaksiyasi
science news
elmi xeberler
Termonüvə enerjisi
termonüvə reaktoru
thermofusion reactor
Bənzər xəbərlər
Oxşar xəbərlər
Qaranlıq maddə planetləri qızdıra və onların fırlanma sürətini artıra bilər
Qaranlıq maddə planetləri qızdıra və onların fırlanma sürətini artıra bilər
Astronomlar qaranlıq maddənin nə olduğunu bilmirlər, amma onun mövcudluğuna demək olar ki, əmindirlər. Buna qalaktikaların fırlanması, qravitasiya linzalanması və fon radiasiyasının dalğalanmalarının analizi işarə edir.
Özündə su birləşdirən Yer kürəsinə bənzər ekzoplanet kəşf edilib
Özündə su birləşdirən Yer kürəsinə bənzər ekzoplanet kəşf edilib
Astronomlar “Super Yer” sinfinə aid olan yeni bir planet kəşf ediblər və bu kəşf kainatda diametri Yerin diametrindən iki dəfə böyük olan planetlərin niyə demək olar ki, olmadığını izah etməyə kömək edir.
Çin irimiqyaslı kosmik missiyalar üzərində çalışır
Çin irimiqyaslı kosmik missiyalar üzərində çalışır
Çin uzaq kosmosun araşdırılmasına yönəlmiş, yadplanetli həyat və planetlərdə yaşayış qabiliyyətini araşdırmağı hədəfləyən uzunmüddətli strategiya hazırlayır.
İlk dəfə insan bədəninə donuz qaraciyəri köçürülüb
İlk dəfə insan bədəninə donuz qaraciyəri köçürülüb
Çinli alimlər beyin ölümü keçirmiş bir insanın orqanizmində 10 gün ərzində fəaliyyət göstərmiş uğurlu qaraciyər ksenotransplantasiyası barədə məlumat veriblər.
Donor orqanlar üçün beyinsiz bədənlərin yetişdirilməsi təklif edilib
Donor orqanlar üçün beyinsiz bədənlərin yetişdirilməsi təklif edilib
Süni orqan və bədən hissələrinin yetişdirilməsi ideyası artıq uzun müddətdir ki, mövcuddur və tibbin bir çox sahələrində tətbiq olunur. Lakin son zamanlarda alimlər bu sahəni daha da irəli aparmaq niyyətində olduqlarını bildiriblər - onlar beyni olmayan, tam insanabənzər bədənlərin yetişdirilməsini təklif edirlər.
Həftənin xəbərləri
