Məlum olan ən qədim qalaktikada böyük miqdarda oksigen kəşf edilib
Elm & Texnologiya
24.03.2025
Emil Nəcəfov
Son illərin müşahidələri astronomları tez-tez çıxılmaz vəziyyətə salır və erkən kainatın təkamülü ilə bağlı anlayışların səhv olduğunu sübut edir. Böyük partlayışdan sonrakı ilk bir milyard il ərzində ulduzlar və qalaktikalar gözlənilmədən sürətlə inkişaf ediblər - bu isə mövcud kosmoloji modellərlə izah edilə bilmir. Bu müşahidələrə yeni bir kəşf də əlavə olunub: Kainatda indiyə qədər aşkar edilmiş ən qədim qalaktikada gözlənilmədən yüksək miqdarda oksigenin olması. JADES-GS-z14-0 qalaktikası James Webb kosmik teleskopu tərəfindən aşkar edilib. 2024-cü ilin yayına qədər bu kəşf spektral məlumatlar əsasında təsdiqlənib. Məlum olub ki, bu gözlənilməz böyük və parlaq obyekt Böyük partlayışdan cəmi 290 milyon il sonra müşahidə olunub.
Bu fakt özü-özlüyündə təəccüb doğurur, çünki müasir modellər ulduzların və qalaktikaların bu qədər sürətli inkişafını nəzərdə tutmur. Aydındır ki, Yer elmi kainatın təkamülünü qiymətləndirərkən hansısa vacib məqamı nəzərdən qaçırır. JADES-GS-z14-0 qalaktikası alimlər arasında artan marağa səbəb olmaya bilməzdi - tədqiqatçılar bunu uşaq bağçasında bir yeniyetmənin aşkar olunması ilə müqayisə edirlər. Bu “böyümüş qalaktikanın” kimyəvi tərkibini daha dərindən araşdırmaq üçün Çilidə yerləşən Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) radioteleskopundan istifadə olunub. Radiodalğa diapazonunda aparılan müşahidələr, soyuq atomların şüalanma spektrlərini tutmağa imkan verir. Bu, infraqırmızı və görünən işıq diapazonlarından fərqlidir, çünki sonuncular daha yüksək enerji səviyyələrini qeydə alır.
JADES-GS-z14-0 qalaktikasından alınan siqnallar tədqiqatçıları heyrətə salıb. Oradakı molekulyar oksigen səviyyəsi, ulduzların təkamül modellərində nəzərdə tutulan həddi 10 dəfə üstələyib. Oksigen, hidrogen və heliumdan daha ağır olan digər elementlər, ulduzların daxilində nüvə sintezi nəticəsində yaranır. Bu elementlər ulduzların ömrünün sonunda, supernova partlayışları zamanı ulduzlararası fəzaya yayılır. Başqa sözlə desək, bu, çox yavaş gedən bir prosesdir. Buna görə də Böyük partlayışdan cəmi 290 milyon il sonra JADES-GS-z14-0 qalaktikasında müşahidə olunan bu qədər yüksək oksigen səviyyəsi elm üçün hələ də cavabsız qalan bir sirrdir. Bu sirri aydınlaşdırmaq üçün yeni və genişmiqyaslı müşahidələrə ehtiyac olacaq.
Mənbə: Science Alert
Linki kopyala
Bənzər xəbərlər
Oxşar xəbərlər
Ay səthindən çəkilmiş gün batımı fotoları göndərilib
Ay səthindən çəkilmiş gün batımı fotoları göndərilib
Firefly Aerospace şirkətinə məxsus Blue Ghost Ay eniş modulu, tarixdə ilk dəfə olaraq Ayda günbatımının yüksək keyfiyyətli fotolarını Yerə göndərib.
Yerin fırlanmasından enerjinin əldə edilməsi mümkünlüyü yoxlanılıb
Yerin fırlanmasından enerjinin əldə edilməsi mümkünlüyü yoxlanılıb
ABŞ-dan olan üç fizik, Yer kürəsinin fırlanma enerjisindən istifadə edərək elektrik enerjisi əldə etməyi nəzərdə tutan bir nəzəriyyəni praktik olaraq yoxlamağı təklif ediblər. Onlar tərəfindən yaradılmış xüsusi qurğu, planetin maqnit sahəsi ilə qarşılıqlı təsirə girərək 18 mikrovolt elektrik enerjisi hasil edib.
Təbiət tərəfindən yaradılmış “zaman kapsulları” aşkar edilib
Təbiət tərəfindən yaradılmış “zaman kapsulları” aşkar edilib
Planetimiz saysız-hesabsız heyvan və bitki növlərinə ev sahibliyi edir, lakin onların bir çoxu yox olma təhlükəsi ilə üz-üzədir və ya artıq nəsli tükənib. Alimlər illərdir nəsli kəsilməkdə olan növləri qorumaqla yanaşı, çoxdan məhv olmuş canlıları - məsələn, mamontları, dodo quşlarını və ya tasmaniya canavarını “diriltmək” üçün üsullar üzərində çalışırlar.
Biofarminq texnologiyası ev şəraitində dərman hazırlamağa imkan verəcək
Biofarminq texnologiyası ev şəraitində dərman hazırlamağa imkan verəcək
Kanadadan olan bir qrup tələbə-tədqiqatçı biotexnologiya əsasında dərman istehsalı üçün yeni bir texnologiya təqdim edib.
Yerə düşən meteoritlər itirilmiş bir planetin qalıqları ola bilərlər
Yerə düşən meteoritlər itirilmiş bir planetin qalıqları ola bilərlər
Yerə düşən anomaliyaya malik meteoritlər, Merkuriyə bənzər, lakin itirilmiş bir planetin qalıqları ola bilərlər. Alimlər hesab edirlər ki, bu planet Günəş sisteminin erkən dövrlərində məhv olub. Yerə düşən meteoritlərin əksəriyyəti ortaq mənşəyə malikdir və onları müəyyən qruplara bölmək mümkündür.
Həftənin xəbərləri
