Yer kürəsi orbitindəki peyklər böyük problemlərə səbəb ola bilərlər
Elm & Texnologiya
20.05.2025
Emil Nəcəfov
Yer ətrafında fırlanan peyklərin sayı sürətlə artır və bu, həm Yer üçün, həm də kosmosun araşdırılması baxımından ciddi təhlükə yaradır. 2010-cu illərə qədər onilliklər boyunca hər il kosmosa cəmi 50-100 peyk buraxılırdı. Lakin SpaceX kimi şirkətlərin meydana çıxması bu sayın artmasına səbəb oldu. 2025-ci ilin may ayına olan məlumata görə, Yer ətrafında 2000 km hündürlüyədək orbitdə təxminən 11 700 aktiv peyk fırlanır. Bu barədə Harvard-Smitson Astrofizika Mərkəzinin astronomu Jonathan McDowell məlumat verib. Amma işləməyən peyklər də daxil olmaqla ümumi peyk sayı təxminən 14 900-ə çatır. Alimlər hesab edirlər ki, yaxın illərdə işlək peyklərin sayı əhəmiyyətli dərəcədə artacaq, lakin bu, astronomiya, kosmosun tədqiqi və Yer planetinin müşahidəsi üçün ciddi problemlər yaradacaq. Peyklərin sayındakı eksponensial artım əsasən SpaceX şirkətinə məxsus Starlink qrupunun yaradılması ilə bağlıdır.
Bu peyklər rabitə və internetə çıxış xidmətləri göstərir. 2025-ci ilin may ayına olan məlumata görə, Yer orbitində təxminən 7400 aktiv Starlink peyki var və bu, ümumi aktiv peyklərin 60%-dən çoxunu təşkil edir, deyə Jonathan McDowell bildirib. Alimlər qeyd edirlər ki, orbitdə təhlükəsiz şəkildə mövcud ola biləcək peyklərin sayı üçün bir hədd mövcuddur. Bu o deməkdir ki, bu peyklər bir-birinə daim toqquşmadan eyni anda fəaliyyət göstərə bilərlər. Araşdırmalar göstərib ki, orbitdə maksimum 100 000 aktiv peyk yerləşə bilər. Hazırkı proqnozlara görə, bu say 2050-ci ilə qədər reallaşa bilər. Peyklərlə bağlı əsas problemlərdən biri kosmik tullantılardır. Bir çox peyk artıq işlək deyil və daha çox sayda peyk yaxın illərdə orbitdə qalacaq. Bu peyklər bir-biri ilə toqquşa bilər və nəticədə çoxlu miqdarda qırıntı (tullantı) yaranacaq. Həmçinin peykləri kosmosa çıxaran raketlər hər zaman çoxistifadəli olmur.
Yəni onların ikinci pillələri orbitdə qalır. Hətta çoxistifadəli raketlər belə, sürətləndiricilərdən istifadə edir və bu hissələr də kosmosda fırlanmağa davam edir. Bütün bu obyektlər isə işlək kosmik aparatlara çırpıla bilər. Qırıntıların sayının artması nəticəsində toqquşma ehtimalı da yüksələcək. Alimlər hesab edirlər ki, bu vəziyyət zəncirvari toqquşmalara səbəb ola bilər və nəticədə bütün aktiv peyklər sıradan çıxa bilər. Orbitdə yaranan bu qədər qırıntı onu istifadəyə yararsız hala gətirə və kosmik uçuş imkanlarını ciddi şəkildə məhdudlaşdıra bilər. Buna görə də mütəxəssislər hesab edirlər ki, bu problemi indidən həll etməyə başlamaq lazımdır, hələ gec deyil. Peyklər həmçinin Yer səthinə işıq əks etdirirlər və bu da astronomlara kainatı müşahidə etməkdə ciddi çətinliklər yaradır. Bundan əlavə, rabitə peykləri radio teleskoplar vasitəsilə kosmosun öyrənilməsinə mane olan siqnallar (müdaxilələr) yaradırlar.
Alimlər hesab edirlər ki, zamanla peyklər kosmosdakı bəzi ən uzaq obyektlərin müşahidəsini mümkünsüz edəcək. Peyklərlə birlikdə həyata keçirilən raket buraxılışları və onların mərhələlərinin geri qayıtması atmosferin çirklənməsinə səbəb olur. Bu zaman parnik qazları ayrılır və bu da qlobal istiləşməni sürətləndirir. Yer atmosferində yanaraq məhv olan işləməyən peyklər, tədqiqatlara əsasən, çoxlu metal hissəcikləri yayırlar. Bu isə təkcə atmosferin tərkibini dəyişməyə deyil, ozon qatının zədələnməsinə də səbəb ola bilər. Bəzi alimlər isə bunun Yer maqnit sahəsini pozacağını da ehtimal edirlər. Ozon qatı bizi Günəşin zərərli ultrabənövşəyi şüalanmasından qoruyur. Bu şüalar dəri xərçənginə səbəb ola bilər. Yer maqnit sahəsi isə bizi Günəşdən və kosmosdan gələn yüklü zərrəciklərdən qoruyur. Bu zərrəciklər canlı orqanizmlərin hüceyrələrini dağıtmaq potensialına malikdir. Əksər alimlər razılaşır ki, peyk buraxılışlarının sayı azaldılmalıdır - heç olmasa, onlar artıq mövcud olan və gələcəkdə yarana biləcək problemlər üçün həll yolları tapılana qədər.
Mənbə: Live Science
Linki kopyala
Bənzər xəbərlər
Oxşar xəbərlər
Vyetnamda 10 000-dən çox dronun iştirakı ilə yeni rekorda imza atılıb (VİDEO)
Vyetnamda 10 000-dən çox dronun iştirakı ilə yeni rekorda imza atılıb (VİDEO)
Aprel ayında Ginnesin Rekordlar Kitabına dronların iştirakı ilə yeni bir nailiyyət əlavə olundu. Vyetnam üzərində səmaya 10 518 dron qaldırıldı. Bu, dünyanın ən irimiqyaslı işıq şousu idi.
ABŞ-da poladdan daha üstün supertaxta material hazırlanıb
ABŞ-da poladdan daha üstün supertaxta material hazırlanıb
ABŞ alimləri “supertaxta” adlandırılan və bir sıra xüsusiyyətlərinə görə poladdan üstün olan təbii material hazırlayıb və onu istehsal mərhələsinə qədər çatdırıblar.
Hər bir insan il ərzində 11.2 kq elektron tullantı generasiya edir
Hər bir insan il ərzində 11.2 kq elektron tullantı generasiya edir
IDC-nin EMEA regionunda cihazlar üzrə vitse-prezidenti Francisco Jeronimo, TEDxLisboa konfransında çıxışı zamanı bildirib ki, 2022-ci ildə elektron tullantıların həcmi 62 milyon tona çatıb və bu, adambaşına ildə orta hesabla 11.2 kq təşkil edir.
Çinli tələbə dünyanın ən sürətli dronunu hazırlayıb
Çinli tələbə dünyanın ən sürətli dronunu hazırlayıb
Çinli tələbə Xu Yang Ginnesin Rekordlar Kitabı üçün 250 qramadək kütləyə malik dronla sürət üzrə yeni dünya rekordu müəyyən edib.
Ən sakit sualtı gəmiləri təyin edəcək süni zəka və dron hazırlanıb
Ən sakit sualtı gəmiləri təyin edəcək süni zəka və dron hazırlanıb
Almaniyanın Helsing şirkəti donanmanın və dəniz infrastrukturunun düşmən sualtı qayıqlarından qorunması üçün iki məhsul təqdim edib.
Həftənin xəbərləri
