Süni zəka DNT əsasında insan üzünün 3D modelini yaratmağı öyrənib
Süni İntellekt
12.05.2025
Emil Nəcəfov
Çin Elmlər Akademiyasının tədqiqatçıları tərəfindən hazırlanmış Difface adlı yeni texnologiya yalnız genetik məlumatlara əsaslanaraq insan üzlərinin dəqiq üçölçülü modellərini yaradır. Bu texnologiya genlər ilə üz cizgiləri arasındakı əlaqəyə əsaslanır. Difface texnologiyası kriminalistika sahəsində şübhəlilərin görünüşünün bərpası üçün, həmçinin təbabətdə anadangəlmə xəstəliklərin öyrənilməsi məqsədilə tətbiq oluna bilər. Bununla yanaşı, bu inkişaf genetik məlumatların məxfiliyi ilə bağlı narahatlıqlar doğurur. Texnologiya genlər ilə üz cizgiləri - yanaq sümükləri, burun, çənə xətti - arasında əlaqəni sübut edən uzun illər davam edən tədqiqatlara əsaslanır.
Bu xüsusiyyətlərə “tək nukleotidli polimorfizmlər” (SNP) adlanan DNT sahələri cavabdehdir. Difface modeli əvvəlcə genetik məlumatları üzün üçölçülü strukturu ilə müqayisə edir, sonra isə DNT ilə konkret üz cizgiləri arasındakı qanunauyğunluqları müəyyənləşdirmək üçün xüsusi bir metod tətbiq edir. Nəticədə, diffuziya modeli (təsadüfi səs-küydən real görüntülər yaradan süni zəka texnologiyası) üzün konturlarını dəqiq əks etdirən 3D nöqtə buludu - rəqəmsal şəbəkə yaradır. Alimlər Difface modelini 9674 çinli xan əsilli şəxsdən toplanmış məlumatlarla təlimləndiriblər. Hər iştirakçı öz DNT məlumatlarını və üzünün dəqiq üçölçülü görüntülərini təqdim edib.
Nəticələr detallılığı ilə təəccübləndirib. Burun altındakı çökəklik və ya yanaq sümüklərinin forması kimi cüzi xüsusiyyətlər belə heyrətamiz dəqiqliklə bərpa olunub. Difface yalnız DNT əsasında üz yaratdıqda orta səhv payı cəmi 3.5 mm təşkil edib. Əgər sistem əlavə məlumat (yaş, cinsiyyət və bədən kütlə indeksi) da əldə edirdisə, dəqiqlik daha da artır və orta səhv 2.93 mm-ə qədər azalırdı. Difface tərəfindən yaradılmış üzlərin nə dərəcədə real göründüyünü qiymətləndirmək üçün tərtibatçılar kor test həyata keçiriblər. İştirakçılara bir sıra fotoşəkillər göstərilib və onlardan süni zəka tərəfindən yaradılmış modelə uyğun olan real üzü seçmələri xahiş olunub.
Əgər sırada 5 üz təqdim olunurdusa, iştirakçılar düzgün seçimi 75%-dən çox hallarda edirdilər. Lakin üzlərin sayı 20-yə çatdırıldıqda, dəqiqlik cəmi 51%-dən bir qədər çox olurdu. Difface texnologiyasının bəzi məhdudiyyətləri var. Əgər genetik məlumatlar 70%-dən az olarsa, bəzi üz cizgiləri daha zəif ifadə olunur. Lakin burun forması kimi müəyyən xüsusiyyətlər sistem tərəfindən hətta natamam məlumat əsasında belə yaxşı bərpa olunur. Bu da ehtimal ki, həmin cizgilərin genetik amillərdən daha güclü asılı olması ilə əlaqədardır. Bundan əlavə, modeli universal adlandırmaq olmaz.
O, yalnız bir millətə mənsub şəxslərin məlumatları əsasında öyrədilib və bu insanlar genetik baxımdan bir-birinə kifayət qədər oxşardır. Sistemin fərqli mənşədən olan insanlarla da işləyə bilməsi üçün çoxlu miqdarda yeni məlumat bazasına ehtiyac var. Bu texnologiyanın ən aydın tətbiq sahəsi kriminalistikadır. Belə alətlər bir gün barmaq izi və ya video görüntülər olmadan, təkcə genetik material - məsələn, saç vasitəsilə şübhəlinin üzünü bərpa etməyə kömək edə bilər. Texnologiya həmçinin tibbdə də istifadə oluna bilər. Mümkündür ki, həkimlər DNT-yə əsasən üz modelləşdirməsindən anadangəlmə xəstəlikləri daha yaxşı anlamaq və ya yaşlanmanı izləmək üçün istifadə etsinlər.
Alimlər göstəriblər ki, Difface insanın genomu əsasında onun görünüşünün zamanla necə dəyişəcəyini də simulyasiya edə bilər. Digər tərəfdən, bir insanın adı məlum olmasa belə, DNT-yə əsasən üzünün bərpası məlumatların anonimliyini poza bilər. Halbuki məxfilik, DNT testləri aparan əksər şirkətlərin əsas vədidir. Tədqiqatçılar xəbərdarlıq edirlər ki, əgər üz cizgilərini anonim genetik məlumatlarla əlaqələndirmək mümkün olarsa, insanları onların icazəsi olmadan tanımaq mümkün olacaq.
Mənbə: Zmescience
Linki kopyala
Bənzər xəbərlər
Oxşar xəbərlər
Süni zəkanın dövlət tənzimlənməsi ABŞ-ı liderlikdən məhrum edə bilər
Süni zəkanın dövlət tənzimlənməsi ABŞ-ı liderlikdən məhrum edə bilər
ABŞ prezidenti vəzifəsinə Donald Trump-ın gəlişindən sonra texnologiya sahəsində süni zəkanın inkişafı ilə bağlı potensial risklərə münasibət kəskin şəkildə dəyişib.
Süni zəka selfi fotosu vasitəsilə xərçəng xəstəliyini təyin etməyi öyrənib
Süni zəka selfi fotosu vasitəsilə xərçəng xəstəliyini təyin etməyi öyrənib
Machine learning xəstəliklərin diaqnostikasında inqilabi dəyişiklik vəd edir, çünki bir çox xəstəliklər yalnız gec mərhələdə aşkarlanır, bu zaman müalicə çətinləşir və bəzən mümkünsüz olur.
Süni zəka çat-botlarından qısa cavab tələb olunduqda, onların yanlış məlumat təqdim etmə ehtimalı daha yüksək olur
Süni zəka çat-botlarından qısa cavab tələb olunduqda, onların yanlış məlumat təqdim etmə ehtimalı daha yüksək olur
Süni zəkanın testdən keçirilməsi ilə məşğul olan Fransanın Giskard şirkətinin tədqiqatçıları belə qənaətə gəliblər ki, ChatGPT və digər süni zəka köməkçilərinin cavabları nə qədər qısa olarsa, yanlış məlumat təqdim etmə ehtimalı bir o qədər yüksək olur.
OpenAI "Stargate" layihəsi çərçivəsində süni zəkanı ABŞ-dan kənarda da inkişaf etdirəcək
OpenAI "Stargate" layihəsi çərçivəsində süni zəkanı ABŞ-dan kənarda da inkişaf etdirəcək
OpenAI 500 milyard dollar dəyərində olan və əvvəlcə ABŞ-da süni zəka üçün məlumat emalı mərkəzləri şəbəkəsinin qurulmasına yönəlmiş “Stargate” layihəsinin fəaliyyətini ölkə xaricinə genişləndirməyi planlaşdırır və bu məqsədlə xaricə investisiyalar yönəltməklə “demokratik süni zəkanın” inkişafına töhfə vermək istəyir.
Mark Zuckerberg-in fikrincə süni zəka tənhalıq problemini aradan qaldıra bilər
Mark Zuckerberg-in fikrincə süni zəka tənhalıq problemini aradan qaldıra bilər
Meta şirkətinin baş direktoru Mark Zuckerberg bildirib ki, süni zəka tənha qalmaq və insan ünsiyyətinin çatışmazlığı probleminin həlli ola bilər. Onun fikrincə, süni zəka dost və hətta psixoloq funksiyasını yerinə yetirə bilər, xüsusilə də peşəkar yardıma müraciət etmək imkanı olmayan insanlar üçün.
Həftənin xəbərləri
