Potensial yadplanetli həyat növünün yeni axtarış üsulu təklif edilib
Elm & Texnologiya
14.04.2025
Emil Nəcəfov
Potensial yadplanetli həyat növü Yer üzündəki həyatdan xeyli fərqli ola bilər. Lakin yaşamağa uyğun planetlərin kəşfi və Yer üzündə ekstremal şəraitdə mövcud olan canlıların tapılması göstərir ki, həyat kainatda geniş yayılmış ola bilər və biz tək deyilik. Alimlər konkret yadplanetli formalarını deyil, müəyyən ekosistemləri axtarmağı təklif edirlər. Alimlər digər planetlərdə mövcud ola biləcək yadplanetli həyatın axtarışlarını davam etdirəcəklər ki, kainatda tək olub-olmadığımızı müəyyənləşdirsinlər. Onlar planetlərin atmosferlərində biosiqnallar axtarır, Günəş sistemində potensial yaşamağa uyğun dünyaları tədqiq edir və ağıllı yadplanetlilərin mövcudluğuna işarə edə biləcək süni siqnallar axtarırlar.
Tədqiqatın müəllifləri hesab edirlər ki, yadplanetli canlılar Yer üzündəki karbon əsaslı sistemlərdən tamamilə fərqli biokimyəvi quruluşa sahib ola bilərlər. Hələ ki, yadplanetli həyat növü kəşf edilməyib, lakin yaşamağa uyğun potensial planetlərin və Yer üzündə ən sərt şəraitdə belə inkişaf edə bilən ekstremofil adlanan orqanizmlərin tapılması, həyatın kainatda geniş yayılmış ola biləcəyini göstərir. Əgər digər planetlərdəki həyat Yer üzündəki həyatdan bu qədər fərqli ola bilərsə, hansı həyat əlamətlərini axtarmağın lazım olduğunu müəyyənləşdirmək çətin olacaq. Tədqiqatın müəllifləri konkret həyat formalarına deyil, ekosistemlərə fokuslanmağı təklif edirlər. Orqanizmlərin resurslar uğrunda necə rəqabət apardıqlarını və ekoloji baxımdan necə qarşılıqlı əlaqədə olduqlarını modelləşdirməklə universal biosiqnalları müəyyən etmək mümkün ola bilər.
Həyatın universal xüsusiyyəti kimi qəbul edilən əsas aspektlərdən biri enerji istehlakı və onun çevrilməsidir. Əvvəllər alimlər həyatı kimyəvi disbalans və ya enerji axınlarının sxemləri vasitəsilə müəyyən etməyi təklif edirdilər, lakin bioloji prosesləri qeyri-bioloji proseslərdən ayırmaq üçün konkret meyarlar yox idi. Alimlər enerji baxışını mühüm bir müşahidə ilə birləşdiriblər. Həyat formaları demək olar ki, heç vaxt təcrid olunmuş şəkildə mövcud olmur, əksinə ekoloji qarşılıqlı əlaqələrə malik rəqabətli ekosistemlərdə inkişaf edirlər. Tədqiqatçılar hesab edirlər ki, ekosistemlərin formalaşması həyat üçün təkamül qədər fundamental bir xüsusiyyətdir.
Lakin bu universal həyat əlamətlərini axtarmağın müəyyən çətinlikləri var. Enerjidən istifadə bütün həyat formaları üçün ümumi olsa da, müasir texnologiyalarla bioloji və qeyri-bioloji prosesləri ayırd etmək hələ də çətin vəzifə olaraq qalır. Buna görə də alimlər yeni bir yanaşma təklif edirlər: Kimyəvi maddələrin enerji tərkibinə əsasən təşkil olunmuş şəkildə məkan üzrə təbəqələnməsini axtarmaq. Bu təbəqələnmə həyatın iki universal xüsusiyyətindən - özünü təkrarlama və növlər arasında rəqabətdən - təbii olaraq meydana gəlir. Bu xüsusiyyətlər birlikdə müəyyən qanunauyğunluqlar yaradır. Yüksək enerjili resurslar daha sürətlə tükənir və müxtəlif orqanizmlər məkan baxımından bir-birindən ayrılır.
Ənənəvi biosiqnallardan fərqli olaraq, hansı ki, yerə xas müəyyən metabolik proseslərə bağlıdır, bu qanunauyğunluq istənilən biokimya növündən asılı olmayaraq ekosistemlərdəki rəqabətdən yaranır. Baxmayaraq ki, qeyri-bioloji proseslər də təbəqəli strukturlar yarada bilər, onlar adətən enerji tərkibinə əsasən təşkil olunmur. Lakin əsas məhdudiyyət bu yanaşmanın praktiki tətbiqindədir, çünki belə qanunauyğunluqları müasir texnologiyalar, xüsusilə uzaq məsafədən müşahidə metodları ilə aşkar etmək çətin ola bilər. Uzaq ulduz sistemlərində yerləşən dünyalara səyahət etmək bizim imkanlarımız xaricindədir, buna görə də əsasən uzaq məsafədən müşahidə üsullarına güvənməyə məcburuq.
Mənbə: Universe Today
Linki kopyala
Bənzər xəbərlər
Oxşar xəbərlər
Ən güclü rentgen şüalanması ifraz edən qara dəlik kəşf edilib
Ən güclü rentgen şüalanması ifraz edən qara dəlik kəşf edilib
Əvvəllər qeyri-aktiv olmuş və təxminən 300 milyon işıq ili uzaqlıqda yerləşən SDSS1335+0728 qalaktikasının mərkəzindəki superkütləli qara dəlik hal-hazırda ən güclü rentgen şüalanması partlayışlarını yaradır.
Alimlər gizli qalaktikalar aşkar ediblər
Alimlər gizli qalaktikalar aşkar ediblər
Yeni kəşf kosmos haqda anlayışımızı dəyişə bilər. Astronomlar “gizli” qalaktikalar populyasiyasını aşkar ediblər və bu qalaktikalar kainatın bəzi sirlərinin açarını daşıya bilərlər. Əgər onların mövcudluğu təsdiqlənsə, bu, kainatda qalaktikaların sayı və onların təkamülü ilə bağlı mövcud modelləri alt-üst edəcək.
Harvard alimi uzaq keçmişdə Marsda qədim sivilizasiyanın mövcud olduğunu iddia edir
Harvard alimi uzaq keçmişdə Marsda qədim sivilizasiyanın mövcud olduğunu iddia edir
Marsdakı qədim sivilizasiya nüvə müharibəsi nəticəsində məhv edilib. Bu, elmi-fantastik film ssenarisi kimi səslənsə də, Harvard Universitetindən olan alim John Brandenburg hesab edir ki, bu fəlakətli hadisə həqiqətən baş verib.
Robot vasitəsilə süni mayalandırılmış ilk uşaq dünyaya gəlib
Robot vasitəsilə süni mayalandırılmış ilk uşaq dünyaya gəlib
Spermanın sitoplazmaya yeridilməsi metodu - süni mayalanmanın bir növü olan bu üsul 1990-cı illərdə hazırlanıb və bu günə qədər geniş şəkildə tətbiq olunur.
Hüceyrə terapiyası siçanlarda Parkinson xəstəliyinin simptomlarını aradan qaldırıb
Hüceyrə terapiyası siçanlarda Parkinson xəstəliyinin simptomlarını aradan qaldırıb
Alimlər Parkinson xəstəliyi zamanı neyrodegenerasiya əlamətlərinin aradan qaldırılması üçün təkmilləşdirilmiş insan kök hüceyrələrinin uğurla tətbiq olunduğunu bildiriblər.
Həftənin xəbərləri
