Saturnun peyki Mimas səthaltı okeana sahib ola bilər
Elm & Texnologiya
13.10.2025
Emil Nəcəfov
Astronomlar hələ də israr edirlər ki, Saturnun peyki olan Mimasın buzla örtülü səthinin altında maye sudan ibarət okean gizlənə bilər. Aparılmış tədqiqatın nəticələrinə görə, bu okean nisbətən yaxın zamanda yaranıb. Saturnun Mimas adlı peyki, “Star Wars” film seriyasındakı planetləri məhv edən kosmik stansiyaya bənzədiyinə görə çox vaxt “Ölüm ulduzu” (Death Star) adlandırılır. Bunun səbəbi onun ən diqqətçəkən xüsusiyyətlərindən biri olan nəhəng Herschel krateridir. Yeni tədqiqatın müəllifləri qeyd edirlər ki, Mimas okeanlı bir dünya ola bilər. Məlumata görə, Mimasın aşağı sıxlığı onun əsasən su buzundan ibarət olduğunu, az miqdarda isə qaya parçaları ehtiva etdiyini göstərir. Peykin diametri təxminən 400 kilometrdir və o, Günəş sistemində dairəvi formaya malik ən kiçik göy cismidir.
Mimasda yerləşən Herschel krateri 130 kilometrdən çox diametrə malikdir və alimlərin fikrincə, onun yaranması ilə bağlı sübutlar göstərir ki, Saturn peykinin buz qabığının altında eyni zamanda okean mövcud ola bilər. Yəni, Mimasın buz örtüyü əriməyə başladığı dövrdə nəhəng bir asteroidin toqquşması nəticəsində bu krater yaranıb. Alimlər belə qənaətə gəliblər ki, həmin dövrdə buz artıq çox sərt deyildi və peykin orbitinin xüsusiyyətlərinə görə ərimə prosesi başlamışdı. Bundan əvvəl alimlər Cassini kosmik aparatının məlumatlarını araşdıraraq belə nəticəyə gəliblər ki, Mimasda gənc səthaltı okean mövcuddur. Yeni tədqiqatda onlar bu nəzəriyyəni dəstəkləyən əlavə arqumentlər təqdim edirlər. Təxmin olunur ki, həmin okean 20-30 kilometr qalınlığında bərk buz təbəqəsinin altında yerləşir.
Mimasın səthində okeanın mövcudluğunu göstərən açıq geoloji fəaliyyət əlamətləri olmasa da (Herschel kraterinin əmələ gəlməsi istisna olmaqla), okean peykin orbitinin yaratdığı qabarma istiliyi nəticəsində yaranmış və maye halda qalmağı bacarmış ola bilər. Modelə əsasən, Mimasda çox qədim dövrlərdə artıq bir okean mövcud olub, lakin sonradan donub. Təxminən 10-15 milyon il əvvəl peykin orbitində baş vermiş dəyişikliklər nəticəsində isə buzun kütləvi əriməsi baş verib və bu, yeni, gənc bir okeanın formalaşmasına gətirib çıxarıb. Unutmaq olmaz ki, 10-15 milyon il kainat miqyasında cəmi bir anlıq dövrdür. Peyk planetin ətrafında dövr etdikdə, bu iki obyekt bir-birini cazibə qüvvəsi vasitəsilə qarşılıqlı şəkildə çəkir.
Nəticədə Saturnun yaratdığı qabarma istiliyi Mimasdakı buzu əridə bilər. Alimlərin fikrincə, keçmişdə hansısa səbəbdən Mimas daha uzanmış (elliptik) orbitə keçib. Bunun nəticəsində Saturnun cazibə qüvvəsinin bərk buza təsir forması dəyişib. Tədqiqatçılar müəyyən ediblər ki, bu vəziyyətdə Mimasda istilik yaranır və bu istilik buzu əridərək onu suya çevirir. Bu prosesin nəticəsində okean əmələ gəlməsi mümkündür. Alimlər bildirirlər ki, Mimasın orbitinin yenidən dairəvi hala qayıtması halında Saturnun qabarma istiliyi artıq buzu əridə bilməyəcək və hazırda mövcud olduğu güman edilən okean tədricən donacaq. Buna görə də hazırda Mimasda yaşı 10-15 milyon il olan bir okean mövcud ola və bunu gələcək Saturn missiyaları təsdiq edə bilər. Model nəticələri göstərir ki, Mimasın bəzi hissələrində buz qabığı xüsusilə nazik ola bilər və bu da səthaltı okeanın mövcudluğuna dair izlərin aşkar edilməsini mümkün edə bilər.
Linki kopyala
Bənzər xəbərlər
Oxşar xəbərlər
31 işıq ili uzaqlığındakı qalaktikada uzunluğu 20 000 işıq ili olan inversiya izi aşkar edilib
31 işıq ili uzaqlığındakı qalaktikada uzunluğu 20 000 işıq ili olan inversiya izi aşkar edilib
Astronomlar NGC 3627 qalaktikasında çox uzun, lakin eyni zamanda olduqca dar bir inversiya izi aşkar ediblər. Alimlərin fikrincə, bu izi həmin qalaktikanın içindən sürətlə keçmiş nəhəng bir qara dəlik buraxmış ola bilər.
Günəş sistemindəki üçüncü ulduzlararası obyektdən saniyədə 40 kq su ayrılır
Günəş sistemindəki üçüncü ulduzlararası obyektdən saniyədə 40 kq su ayrılır
Alimlər müəyyən ediblər ki, Günəş sistemində aşkar edilmiş ən böyük ulduzlararası obyekt qeyri-adi xüsusiyyətlərə malikdir. Astronomların artıq bir neçə aydır müşahidə etdiyi ulduzlararası 3I/ATLAS kometası davranışı ilə elm adamlarını təəccübləndirir.
Ürəyin təbii bərpası preparatının ilk klinik testlərinə start verilib
Ürəyin təbii bərpası preparatının ilk klinik testlərinə start verilib
ABŞ-dan olan alimlər ürəyin təbii mexanizmləri vasitəsilə bərpasını təmin edən təcrübi AD-NP1 preparatının klinik sınaqlarının birinci mərhələsinə başlanıldığını bildiriblər.
Bu il kimya üzrə Nobel mükafatı metal-orqanik karkas strukturlarının yaradıcılarına verilib
Bu il kimya üzrə Nobel mükafatı metal-orqanik karkas strukturlarının yaradıcılarına verilib
2025-ci ildə kimya üzrə Nobel mükafatı yaponiyalı Susumu Kitagawa, avstraliyalı Richard Robson və amerikalı Omar M. Yaghi-yə - metal-orqanik karkas strukturlarının (Metal-Organic Frameworks, MOF) yaradılmasına görə verilib.
Asteroid Yer kürəsinin yanından 426 km məsafədə keçib
Asteroid Yer kürəsinin yanından 426 km məsafədə keçib
Kosmik agentliklərin nümayəndələrinin verdikləri məlumata görə, kiçik bir asteroid Yer planetinin yanından çox yaxın məsafədən - əksər peyklərin orbit hündürlüyündən də alçaq məsafədən keçib. 2025 TF adlanan bu obyekt 1 oktyabr tarixində Antarktida üzərindən cəmi 426 kilometr məsafədə uçub ki, bu da Beynəlxalq Kosmik Stansiyanın orbit hündürlüyünə bərabərdir.
Həftənin xəbərləri
