Yer kürəsində həyat kosmik toz hissəcikləri sayəsində formalaşmış ola bilər
Elm & Texnologiya
15.10.2025
Emil Nəcəfov
Gənc Yerin səthinə davamlı şəkildə çökmüş kosmik toz həyatın yaranmasında həlledici rol oynamış ola bilər. Son tədqiqat göstərib ki, zülallar və fermentlərin əsas tərkib hissələri olan amin turşuları Günəş sistemində silikat hissəciklərinin tərkibində effektiv şəkildə hərəkət edə bilirlər. Britaniyanın Diamond Light Source tədqiqat mərkəzindən alimlər Stephen Thompson və Sarah Day bu fərziyyəni təsdiqləyən təcrübələr aparıblar. Onlar laboratoriyada kosmik tozun modelini yaradaraq, bu maddənin əsas komponenti olan maqnezium amorf silikatının mikroskopik hissəciklərini sintez ediblər. Daha sonra tədqiqatçılar bu hissəcikləri müxtəlif amin turşusu növləri ilə örtərək, onları yüksək temperatur təsirinə məruz qoyublar - bu da gənc Günəş sisteminin daxili bölgələrinə yaxınlaşan toz hissəciklərinin qarşılaşdıqları şəraitin laboratoriyada imitasiya edilməsini təmin edib.
Alimlər infraqırmızı spektroskopiya və sinhrotron rentgen toz difraksiyası üsullarından istifadə edərək amin turşularının silikat səthi ilə qarşılıqlı təsirlərini öyrəniblər. Tədqiqat nəticələri göstərib ki, çoxsaylı amin turşuları arasında yalnız qlisin və alanin hissəciklərlə effektiv şəkildə birləşir və hətta ekstremal şəraitdə belə sabit qalır. Xüsusilə maraqlı məqam ondan ibarətdir ki, alanin yüksək temperaturlara qarşı çox davamlı çıxıb - o öz strukturunu adi ərimə nöqtəsini xeyli aşan temperaturda belə qoruyub saxlaya bilib. Bundan əlavə, canlı orqanizmlərdə üstünlük təşkil edən L-izomer alanin özünün D-izomerinə nisbətən daha yüksək reaksiya qabiliyyəti göstərib. Qlisin isə fərqli davranıb: qızdırıldıqda o, parçalanmayıb, sadəcə toz hissəciyinin səthindən ayrılıb. Bu kəşf silikat səthlərinin öz xüsusiyyətlərinin əhəmiyyətini vurğulayır.
Tədqiqatçılar fərqli hidratasiya dərəcəsinə malik iki növ silikatdan istifadə edərək müəyyən ediblər ki, hidratasiya dərəcəsi amin turşularının hissəciklərdən ayrıldığı temperaturu ciddi şəkildə müəyyən edir. Bu müşahidələr alimləri “astro-mineralogiya seçimi” adlandırdıqları təbii filtrasiya mexanizminin mövcudluğu qənaətinə gətirib. Bu modelə görə, toz hissəcikləri “qar xəttindən” keçərkən - yəni buz qatı buxarlanmağa başladığı zonada, amin turşuları sərbəst qalır. Lakin yalnız qlisin və alanin kimi bəzi amin turşuları müəyyən silikat səthlərinə möhkəm bağlana bilir və öz səyahətlərini davam etdirirlər. Beləliklə, kosmik toz, Yer səthinə ilk əsas orqanik molekulların daşınması vasitəsinə çevrilə bilərdi və bu, həyatın yaranması üçün zəruri şəraitin formalaşmasında mühüm rol oynamışdır.
Linki kopyala
Bənzər xəbərlər
Oxşar xəbərlər
Milyardlarla il öncə vulkan püskürmələri Marsda su buzu ehtiyatının yaranmasına səbəb ola bilərmiş
Milyardlarla il öncə vulkan püskürmələri Marsda su buzu ehtiyatının yaranmasına səbəb ola bilərmiş
Yeni tədqiqatlar göstərir ki, Marsda milyardlarla il əvvəl baş vermiş nəhəng vulkan püskürmələri planetin ekvatorial bölgəsində iri buz təbəqələrinin yaranmasına gətirib çıxara bilərdi.
İnqilabi "Sosial kvant kompüteri" fərziyyəsi irəli sürülüb
İnqilabi "Sosial kvant kompüteri" fərziyyəsi irəli sürülüb
Texnologiya nəhəngləri kriogen laboratoriyalarda zəif və həssas kvant maşınları yaratmaq üçün milyardlarla dollar investisiya yatırdıqları bir vaxtda, sosial kvant kompüteri konsepsiyası iddia edir ki, biz bu vəzifə üçün artıq ideal avadanlığa sahibik. Söhbət, bir-biri ilə əlaqəli insan beyinlərindən gedir.
NASA 50 il öncə gətirilmiş Ay torpaq nümunələrini incələyib
NASA 50 il öncə gətirilmiş Ay torpaq nümunələrini incələyib
NASA agentliyi artıq yarım əsrdən çoxdur ki, 1972-ci ildə “Apollo-17” missiyasının astronavtları tərəfindən Ay səthindən gətirilmiş torpaq nümunələrini qoruyur. Bu nümunələr hava keçirməyən konteynerlərdə saxlanılırdı və alimlərin onları hərtərəfli araşdırmaq üçün daha müasir alətlərə sahib olacağı gün gözlənilirdi.
Çində donuz qaraciyərini əldə etmiş şəxs yarım ildən sonra vəfat edib
Çində donuz qaraciyərini əldə etmiş şəxs yarım ildən sonra vəfat edib
Ksenotransplantasiya (heyvandan insana orqan köçürülməsi) 2024-cü ilin yazında həyata keçirilib və əməliyyatdan sonra donor orqanının yaxşı uyğunlaşması müşahidə olunub. Lakin təxminən 1 aydan sonra qəfil problemlər başlayıb və yarım ildən sonra xəstə mədə-bağırsaq sistemində qanaxma səbəbindən dünyasını dəyişib.
Saturnun peyki Mimas səthaltı okeana sahib ola bilər
Saturnun peyki Mimas səthaltı okeana sahib ola bilər
Astronomlar hələ də israr edirlər ki, Saturnun peyki olan Mimasın buzla örtülü səthinin altında maye sudan ibarət okean gizlənə bilər. Aparılmış tədqiqatın nəticələrinə görə, bu okean nisbətən yaxın zamanda yaranıb.
Həftənin xəbərləri
