Alimlər kainatın nə zaman sıxılmağa başlayacağını təyin ediblər
Elm & Texnologiya
07.10.2025
Emil Nəcəfov
Amerikalı fizik Henry Tai və onun həmkarlarının fikrincə, kainat öz “həyat dövrünün” yarısına yaxınlaşır. Təxminən 11 milyard ildən sonra kainat maksimum genişlənmə nöqtəsinə çatacaq və daha sonra yavaş-yavaş sıxılmağa başlayacaq, nəhayət bir nöqtəyə qədər çökməklə nəticələnəcək. Nəticədə, kainat 33 milyard illik yaşında “Böyük sıxılma” (Big Crunch) hadisəsi zamanı tamamilə kollapsa uğrayacaq. Bu proqnoz Şimal və Cənub yarımkürələrində yerləşən qaranlıq enerji rəsədxanalarından toplanmış yeni məlumatlara əsaslanır və bu məlumatlar 1 əsrdən çox əvvəl Albert Einstein tərəfindən irəli sürülmüş kosmoloji sabitlik amilini nəzərə alan hesablama modelindən keçirilib. “Son 20 il ərzində insanlar düşünürdülər ki, kosmoloji sabit müsbətdir və kainat sonsuza qədər genişlənəcək. Ancaq yeni məlumatlar göstərir ki, kosmoloji sabit mənfidir və kainat öz sonunu Böyük sıxılma ilə tapacaq” - deyə Tai bildirib.
Müasir kosmoloji modellərə görə, kainatın yaşı 13.8 milyard ildir və o, hazırda genişlənmə mərhələsindədir. Kornell Universitetindən Henry Tai-ın sözlərinə görə, hadisələrin iki sadə inkişaf ssenarisi mövcuddur: əgər kosmoloji sabit müsbətdirsə, kainat indiki kimi sonsuza qədər genişlənəcək, əgər kosmoloji sabit mənfidirsə, kainat maksimal ölçüsünə çatacaq və daha sonra sıxılmağa başlayaraq nəticədə sıfır nöqtəsinə qədər çökəcək. Məhz ikinci ssenariyə Tai öz son hesablamalarında gəlib. Onun hesablamalarına görə, Böyük sıxılma kainatın sonu olacaq və bu, təxminən 20 milyard ildən sonra baş verəcək. Alimlər Çilidə yerləşən Dark Energy Survey (DES) və Arizonadakı Dark Energy Spectroscopic Instrument (DESI) rəsədxanalarının bu ilin yazında dərc olunmuş müşahidə məlumatlarını təhlil ediblər.
Aydın olub ki, bu iki mənbədən əldə edilmiş nəticələr bir-biri ilə yaxşı uyğunlaşır. Hər iki tədqiqat qrupunun məqsədi qaranlıq enerjinin - kainatın kütlə və enerjisinin təxminən 68%-ni təşkil edən komponentin - həqiqətən də sırf kosmoloji sabitlikdən qaynaqlanıb-qaynaqlanmadığını müəyyənləşdirmək idi. Araşdırma nəticəsində alimlər aşkar ediblər ki, kainatda təkcə kosmoloji sabitlik kimi fəaliyyət göstərən qaranlıq enerji deyil, həm də əlavə bir xüsusiyyətə malik qaranlıq enerji forması üstünlük təşkil edir. Tai və onun həmkarları çox kiçik kütləyə malik fərziyyəvi bir hissəciyin mövcudluğunu irəli sürüblər. Bu hissəcik kainatın erkən mərhələlərində kosmoloji sabitlik kimi davranıb, lakin indi artıq belə deyil.
Bu sadə model müşahidə olunan məlumatlarla yaxşı uyğunlaşır, lakin onun əsasında duran kosmoloji sabiti mənfi dəyər sahəsinə keçirir - deyə universitetin saytında qeyd olunur. “İnsanlar əvvəllər də deyirdilər ki, əgər kosmoloji sabit mənfidirsə, kainat nəticədə kollapsa uğrayacaq. Bu, yeni fikir deyil. Lakin bizim modelimiz kainatın nə vaxt və necə kollapsa uğrayacağını göstərir” - deyə Tai bildirib. Məqalənin müəllifləri hesab edirlər ki, kainatın “ömür müddətinin” kəmiyyətcə müəyyən edilə bilməsi ümidverici haldır. “1960-cı illərdə biz kainatın başlanğıcının olduğunu öyrəndik. Növbəti sual belədir: ‘Onun sonu varmı?’ Uzun illər boyu bir çox insan kainatın əbədi mövcud olacağını düşünürdü. İndi isə bilmək faydalıdır ki, əgər yeni məlumatlar təsdiqlənsə, kainatın da bir sonu olacaq”.
Linki kopyala
Bənzər xəbərlər
Oxşar xəbərlər
Yer kürəsində həyatın formalaşmasına tektonik proseslər səbəb olmuş ola bilərlər
Yer kürəsində həyatın formalaşmasına tektonik proseslər səbəb olmuş ola bilərlər
Alimlər hesab edirlər ki, tektonik proseslər Yer üzündə həyatın yaranmasında əsas rol oynamış faktor ola bilər. Planetin geoloji aktivliyi orqanizmlərin inkişafı üçün unikal şərait yaratmış ola bilər.
Təcrid planet saniyədə 6 milyard ton maddə udmağa başlayıb
Təcrid planet saniyədə 6 milyard ton maddə udmağa başlayıb
Alimlər kəşf ediblər ki, ulduzlararası fəzada dolaşan təcrid planet birdən-birə qeyri-adi dərəcədə böyük miqdarda maddə udmağa başlayıb - bu kəşf ulduzlar və planetlərin əvvəllər düşünüləndən daha çox oxşar ola biləcəyini göstərir.
Təbiət kvant enerjini sürətli ötürmək üçün dolaşıqlığından istifadə edir
Təbiət kvant enerjini sürətli ötürmək üçün dolaşıqlığından istifadə edir
Fotosintez və digər təbii proseslər molekullar arasında enerjinin sürətli və effektiv hərəkətindən asılıdır. Günəş işığı yarpağa düşdükdə, enerji toplanıb istifadə olunmazdan əvvəl zülal strukturlarından keçməlidir.
Siçanların "düşüncələrini" onların üz mimikalarına hesabına təyin etmək mümkün olub
Siçanların "düşüncələrini" onların üz mimikalarına hesabına təyin etmək mümkün olub
Portuqaliyadan olan tədqiqatçılar aşkar ediblər ki, siçanların mimikasına baxaraq onların nə düşündüklərini başa düşmək beyin neyron siqnallarını öyrənməklə əldə olunan nəticələr qədər uğurlu ola bilər.
Alimlər süni neyronlar yarada biliblər
Alimlər süni neyronlar yarada biliblər
Alimlər bioloji neyronlara uyğun elektrik funksiyalarına malik süni neyronlar yaratdıqlarını bildirirlər. Bu nailiyyət neyrodegenerativ xəstəliklərin, iflicin və beyin neyronlarının ölümü ilə bağlı digər vəziyyətlərin müalicəsini dəyişdirə bilər.
Həftənin xəbərləri
