Çində süni uşaqlığa sahib robotun hazırlanması məlumatı fake imiş
Elm & Texnologiya
26.08.2025
Emil Nəcəfov
Ötən həftə KİV-də Çində hazırlanmaqda olan süni uşaqlığa sahib robot haqqında məlumat yayıldı. Mənbələr bu texnologiyanın yaradıcısı kimi Kaiwa Technology şirkətindən Zhang Qifeng-in adını çəkir və guya o, 2026-cı ilə qədər 100 000 yuan (13 900$) dəyərində prototip təqdim etməyi planlaşdırırmış. Lakin məlumat düzgün çıxmadı: internetdə Kaiwa Technology haqqında heç bir məlumat yoxdur, Sinqapurdakı Nanyanq Texnologiya Universiteti isə Zhang və döl daşıyan robotlarla bağlı xəbərləri təkzib etdi. Bununla belə, uşaqlığın şəraitini imitasiya edən texnologiyalar həqiqətən də hazırlanır. Lakin onlar tam miqyaslı hamiləliyi robotda təkrarlamaqdan hələ çox uzaqdırlar. Filadelfiya Uşaq Xəstəxanasında vaxtından əvvəl doğulan 23-28 həftəlik körpələri dəstəkləmək üçün EXTEND (yeni doğulmuşların inkişafı üçün uşaqlıqdan kənar mühit) adlı cihaz hazırlanır.
Cihaz qida maddələri və böyümə faktorları ilə zənginləşdirilmiş amniotik maye ilə doldurulmuş bir kisədən ibarətdir. Göbək ciyəsi xarici oksigenatora qoşulur, bu da qismən plasentanı əvəz edərək oksigen və karbon qazı mübadiləsini təmin edir. EXTEND-in içində uşaq temperatur, təzyiq, işıq və mikrobların təsirindən qorunur. Quzularda aparılmış testlər göstərib ki, embrionlar təbii ana bətnində olduğu kimi demək olar ki, normal inkişaf edə bilir və beyin genlərinin aktivliyi qorunur. Komanda insan üzərində sınaqlara başlamağı planlaşdırır, lakin bunun nə vaxt və hansı etik çərçivədə aparılacağı hələ də sual altındadır - çünki vaxtından əvvəl doğulan bir çox körpə artıq mövcud metodlarla yaşamaq şansına malikdir. Əlbəttə, vaxtından əvvəl doğulan uşağın həyatını dəstəkləməklə hamiləliyin mayalanma anından tam şəkildə aparılması arasında böyük fərq var - guya Kaiwa-nın saxta robotunda olduğu kimi.
Fərz edilən uşaq daşıyan robotun qarşılaşacağı əsas problemlərdən biri embrionun implantasiyası olacaq. Təbii şəraitdə mayalanmış yumurta hüceyrəsi fallop borusundan uşaqlığa düşür və onun divarına yapışır. İVF (in vitro fertilizasiya) zamanı yumurta hüceyrəsi uşaqlığa yerləşdirilir və burada o, özbaşına implantasiya olunmalıdır. Bu proses həkimlər tərəfindən birbaşa idarə olunmur. Mütəxəssis Harvey Kliman hesab edir ki, robotlaşdırılmış sistemdə implantasiya prosesi hidroponikaya bənzər şəkildə embrionun qida məhlulunda asılı vəziyyətdə saxlanılması ilə əvəz oluna bilər ki, o, sərbəst inkişaf etsin. Lakin implantasiya probleminin fərz edilən həllinə baxmayaraq, bütün hamiləlik müddətində qida maddələrinin çatdırılması və düzgün şəraitin qorunması ilə bağlı çətinliklər qalır. Erkən mərhələlərdə uşaqlıqda oksigen səviyyəsi və qida maddələri ciddi şəkildə tənzimlənir ki, bölünən embrion sərbəst radikallar tərəfindən zədələnməsin.
Robotlaşdırılmış sistemdə oksigenin aşağı səviyyədən yuxarı səviyyəyə keçidini imitasiya etmək və inkişafın müxtəlif mərhələlərində metabolizmi dəstəkləmək lazım olacaq. Bundan əlavə, steril mühiti təmin etmək və tullantıların utilizasiyasını həyata keçirmək, eyni zamanda infeksiyaların qarşısını almaq da vacibdir. Ayrı bir çətinlik isə dölün immun müdafiəsinin imitasiya edilməsidir. Təbii hamiləlikdə anticisimlər anadan uşağa göbək ciyəsi və ana südü vasitəsilə ötürülür, əlavə qoruma isə vaksinlər hesabına təmin olunur. Robot isə bu prosesi laboratoriyada yetişdirilmiş anticisimlər və ya donor qanı vasitəsilə süni şəkildə təkrarlamalı olacaq. Həmçinin ananın vaginal mikrobiomunu - dölün inkişafına təsir edən bakteriya və göbələklərin birləşməsini - bərpa etmək tələb olunur. Mikrobiomun itirilməsi arzuolunmaz nəticələrə səbəb ola bilər, robotun plastik elementləri isə problemi daha da dərinləşdirə bilər.
Digər tərəfdən, süni uşaqlıqda embrionu ana immun sistemindən qorumağa ehtiyac yoxdur və plasenta süd vəzilərini süd istehsalına hazırlayan hormonları ifraz etməli deyil. Hüquqi və etik məsələlərdən də qaçmaq mümkün olmayacaq: yumurta hüceyrələrinin və spermanın əldə edilməsindən tutmuş mayalanma proseduruna, robotun “hamiləliyinin” monitorinqinə və doğuşun təşkilinə qədər. Belə təcrübələrin harada və necə qanuni şəkildə aparıla biləcəyi, embrionun vəziyyətinə kimin nəzarət edəcəyi və insan hamiləliyinin bütün incəliklərinin necə nəzərə alınacağı hələ də aydın deyil. Mütəxəssislərin fikrincə, hamiləlik təbiətin unikal möcüzəsi olaraq qalır. Süni uşaqlıq vaxtından əvvəl doğulan uşaqların həyatını xilas etmək üçün praktiki tətbiq sahəsinə malik ola bilər, lakin uşağın tam şəkildə robotda daşınması prosesini təkrarlamaq hələ mümkün deyil və elmi fantastika sahəsində qalır.
Linki kopyala
Bənzər xəbərlər
Oxşar xəbərlər
Nəyə görə ABŞ, Çin və Rusiya yeni Ay yarışında iştirak edirlər?
Nəyə görə ABŞ, Çin və Rusiya yeni Ay yarışında iştirak edirlər?
Kosmik yarış dünya gücləri arasında yeni mərhələyə keçir: ölkələr Ayda ilk atom elektrik stansiyasını hazırlayıb quraşdırmaq uğrunda mübarizə aparırlar. May ayında Çin və Rusiya 2036-cı ilə qədər ay reaktorunu birgə tamamlamaq planlarını açıqladılar.
İlk dəfə donuz ağciyərinin insana ksenotransplantasiyası reallaşdırılıb
İlk dəfə donuz ağciyərinin insana ksenotransplantasiyası reallaşdırılıb
Çində ilk dəfə ağciyərin ksenotransplantasiyası həyata keçirilib. Bu orqan çoxlu sayda qan damarları ehtiva etdiyinə və ən çox yayılmış ağırlaşma olan “transplantatın sahibə qarşı reaksiyası”na ən həssas olduğu üçün ən çətin köçürülən orqan hesab olunur.
Qara dəliklər ölü ulduzlardan qaranlıq enerji yarada bilərlər
Qara dəliklər ölü ulduzlardan qaranlıq enerji yarada bilərlər
Uzun illər alimlər kainatın genişlənməsini sürətləndirən, görünməyən qüvvə olan qaranlıq enerjini sabit bir dəyər hesab edirdilər. Lakin tərtib olunmuş yeni kosmik xəritəyə əsaslanan yeni araşdırma bunun əksini göstərir.
İlk qalaktikalardan birində böyük həcmdə oksigen aşkar edilib
İlk qalaktikalardan birində böyük həcmdə oksigen aşkar edilib
James Webb teleskopu erkən kainat haqqında təsəvvürlərimizi genişləndirdi və bəzi hallarda hətta sındırdı. Məlum oldu ki, müxtəlif kimyəvi tərkibə malik inkişaf etmiş qalaktikalar Böyük partlayışdan dərhal sonra yaranıb və bu da ulduzların və bütövlükdə kainatın təkamülünə başqa cür baxmağa vadar edir.
Yeni fərziyyə superkütləli qara dəliklərin necə yaranmasını izah edir
Yeni fərziyyə superkütləli qara dəliklərin necə yaranmasını izah edir
Superkütləli qara dəliklər böyük qalaktikaların əksəriyyətinin mərkəzində gizlənir və adətən onlar Günəşdən milyonlarla, hətta milyardlarla dəfə daha ağır olurlar.
Həftənin xəbərləri
