İlk qalaktikalardan birində böyük həcmdə oksigen aşkar edilib
Elm & Texnologiya
25.08.2025
Emil Nəcəfov
James Webb teleskopu erkən kainat haqqında təsəvvürlərimizi genişləndirdi və bəzi hallarda hətta sındırdı. Məlum oldu ki, müxtəlif kimyəvi tərkibə malik inkişaf etmiş qalaktikalar Böyük partlayışdan dərhal sonra yaranıb və bu da ulduzların və bütövlükdə kainatın təkamülünə başqa cür baxmağa vadar edir. Yeni kəşf həmçinin kainatda bioloji həyatın yaranma ehtimalı ilə bağlı baxışları da dəyişir. Bu proses üçün lazım olan şərait kainatın yaranmasından cəmi bir neçə yüz milyon il sonra mövcud olub. James Webb fəaliyyətinin ilk ilində artıq kainatın yaranmasından 300-400 milyon il sonra mövcud olmuş nəhəng qalaktikaları qeydə aldı.
Klassik modellərə görə isə onların mövcud olmaması lazım idi, çünki maddənin toplanması və kimyəvi müxtəlifliyin yaranması üçün milyardlarla il tələb olunurdu. Lakin yeni müşahidələr bu sirri daha da dərinləşdirdi. Son araşdırmada astronomlar Böyük partlayışdan 400 milyon il sonra mövcud olmuş JADES-GS-z11-0 qalaktikasını təsvir ediblər. ALMA radioteleskopları vasitəsilə müəyyən edilib ki, bu qalaktikada xeyli miqdarda oksigen mövcuddur - daha sonrakı qalaktikalarda müşahidə olunan səviyyənin təxminən 1/3-i qədər. Bu kəşf inanılmaz görünür: oksigen və digər “metallar” (astrofizikada hidrogen və heliumdan ağır olan bütün elementlər belə adlandırılır) ulduzların dərinliklərində əmələ gəlir və onların ömrünü başa vurduqdan sonra kosmosa atılır.
Əhəmiyyətli oksigen ehtiyatlarının toplanması üçün bir neçə nəsil ulduzun yaranması və məhv olması tələb olunur. Amma JADES-GS-z11-0 qalaktikasının bunun üçün cəmi 400 milyon ili olub. Alimlərin hələ JADES-GS-z11-0 qalaktikasının bu qədər sürətlə oksigenlə zənginləşməsinin sirrini açmaları qalır. Lakin onun bolluğu az qala daha maraqlı bir sual doğurur: Yer üzündə tanıdığımız bioloji həyat kainatın təkamülünün ilk 1 milyard ili ərzində yarana bilərdimi? Ən azı, bunun üçün orada şərait mövcud olub. O halda, bütün yadplanetlilər haradadır?
Linki kopyala
Bənzər xəbərlər
Oxşar xəbərlər
Yeni fərziyyə superkütləli qara dəliklərin necə yaranmasını izah edir
Yeni fərziyyə superkütləli qara dəliklərin necə yaranmasını izah edir
Superkütləli qara dəliklər böyük qalaktikaların əksəriyyətinin mərkəzində gizlənir və adətən onlar Günəşdən milyonlarla, hətta milyardlarla dəfə daha ağır olurlar.
Antarktidanın buz örtüyü çökmə vəziyyətinə çatıb
Antarktidanın buz örtüyü çökmə vəziyyətinə çatıb
Qərbi Antarktida buz örtüyü Yer üzündəki ən böyük buz massivlərindən biridir və təxminən 2 milyon kvadrat kilometr ərazini əhatə edir. Lakin indi alimlər hesab edirlər ki, Antarktida buz örtüyü fəlakətli çökmə həddindədir.
Alimlər ən uzaq məsafədə baş vermiş kosmik partlayışı kəşf ediblər
Alimlər ən uzaq məsafədə baş vermiş kosmik partlayışı kəşf ediblər
Astronomlar Einstein Probe kosmik teleskopunun köməyi ilə sürətli rentgen tranzientləri (FXT) adlandırılan yeni və sirli tip kosmik partlayışlar aşkar ediblər.
290 milyon km məsafədən Yer ilə Ayın fotosu çəkilib
290 milyon km məsafədən Yer ilə Ayın fotosu çəkilib
Yer kürəsindən təxminən 290 milyon km məsafəni qət etdikdən sonra NASA-nın Psyche adlı planetlərarası stansiyası ilk dəfə olaraq Yer və Ayın görüntülərini əldə edib. Bu görüntülər nadir metal asteroidi ilə yaxınlaşmağa hazırlıq məqsədilə elmi cihazların genişmiqyaslı kalibrlənməsinin bir hissəsi olub.
Beyin qocalmasını ləngidən zülal aşkar edilib
Beyin qocalmasını ləngidən zülal aşkar edilib
San-Fransiskodakı Kaliforniya Universitetinin alimləri beynin qocalmasında əsas rol oynaya biləcək bir zülalı müəyyən ediblər.
Həftənin xəbərləri
