Üçüncü ulduzlararası obyektin Günəş sisteminə hardan gəldiyi təyin edilib
Elm & Texnologiya
11.07.2025
Emil Nəcəfov
Ötən həftə kosmik agentliklər Günəş sistemində ulduzlararası məkandan gəlmiş üçüncü səma cisminin aşkar edildiyini bildirdilər. Astronomlar müəyyən ediblər ki, bu obyekt kometadır və ilin sonuna qədər sistemin sərhədlərini tərk edəcək. Lakin onun haradan gəldiyi yalnız indi dəqiqləşdirilib. Məlum olub ki, 3I/ATLAS Süd Yolu qalaktikasının qalın diski adlanan bölgəsindən gəlib - bu sahə Günəşin hal-hazırda yerləşdiyi mühitdən ciddi şəkildə fərqlənir. Günəş sistemində saysız-hesabsız qaya parçaları mövcuddur və onların əksəriyyəti məhz burada - Günəşin yaranmasından sonra qalan toz və qaz buludundan formalaşıb. Cazibə qüvvəsinin qarşılıqlı təsiri və sistemin dinamik təkamülü nəticəsində bu obyektlər müxtəlif trayektoriyalar üzrə Günəşin ətrafında hərəkət edirlər: bəziləri milyon illərlə davam edən dövrə malikdir, digərləri isə sürətlə Venera orbitində dövr edir.
Astronomlar cəmi 3 dəfə Günəş sistemindən kənardan - çox uzaq bir mənbədən gəldiyi ehtimal olunan trayektoriyalar üzrə hərəkət edən obyektləri müşahidə ediblər. Bu obyektlərin yalnız belə mənşəyə malik olduqları halda hərəkət trayektoriyaları izah oluna bilər. İlk iki obyekt 2017-ci ildə müşahidə olunmuş Oumuamua və 2019-cu ildə aşkar edilmiş 2I/Borisov kometası olub. 3I/ATLAS adlı üçüncü kometa 1 iyul 2025-ci ildə kəşf edilib və hazırda astronomlar onu fəal şəkildə araşdırırlar. Xüsusilə Oksford Universitetindən olan bir qrup alim Yeni Zelandiya və Böyük Britaniyadan astronomlarla birlikdə hazırlanmış Otauatahi-Oksford adlı ulduzlararası obyektlər populyasiya modelindən istifadə edib. Bu model Gaia teleskopunun məlumatlarını Süd Yolu qalaktikasının diskinin kimyəvi tərkibi və obyektlərin hərəkət dinamikası ilə birləşdirir.
Bu yanaşma sayəsində alimlər 3I/ATLAS kometasının Süd Yolundakı mənşəyini təyin edərək onun hansı nöqtədən gəldiyini izləyə biliblər. 3I/ATLAS kometası aşkar edildiyi anda saniyədə 57 km sürətlə hərəkət edirdi. Bu trayektoriya ona 2025-ci ilin oktyabr ayında Marsın orbitinə yaxınlaşmağa və Günəşə yaxın keçid etməyə imkan verəcək, daha sonra isə o, Günəş sisteminin sərhədlərini tərk edəcək. İlkin hesablamalara görə, kometanın diametri təxminən 10-20 km-dir. Onun səthi daha göyümtül çalarlara malikdir, ətrafındakı qaz buludu isə Günəş sistemindəki əksər kometalarla müqayisədə daha qırmızı görünür. Tədqiqat qrupu müəyyən edib ki, kometanın hərəkət sürəti onun mənşəyinin Süd Yolu qalaktikasının əsas - nazik diski əhatə edən qalın disk bölgəsindən gəldiyini göstərir. Qalaktikamızdakı ulduzların böyük əksəriyyəti, o cümlədən Günəş, nazik diskdə yerləşir.
Qalın diskdə isə Süd Yolu ulduzlarının cəmi təxminən 10%-i mövcuddur və onların əksəriyyətinin yaşı 10 milyard ildən çoxdur. Əgər hesablamalar təsdiqlənsə, 3I/ATLAS kometası Günəş sistemindən xeyli yaşlı olacaq. Tədqiqatçılar kometanın yaşını 7.6-14 milyard il arasında qiymətləndiriblər. Halbuki Günəşin yaşı cəmi 4.6 milyard ildir. Bundan əlavə, modelləşdirmə göstərir ki, bu günə qədər məlum olan 3 ulduzlararası obyektin hamısının eyni bölgədən gəldiyini düşünmək real deyil. Daha da maraqlısı odur ki, 3I/ATLAS görünür, Süd Yolu qalaktikasının qalın diskindən Günəş sisteminə daxil olmuş ilk məlum obyekt hesab olunur. Təəssüf ki, ulduzlararası obyektlərin konkret olaraq hansı ulduzdan gəldiyini izləmək demək olar ki, mümkünsüzdür, çünki onların yaşını dəqiq müəyyənləşdirmək olmur. “Məqalədə bildirilir: ‘Biz 3I/ATLAS kometasının 1I və ya 2I ilə eyni ulduza və ya ulduz topasına aid olma ehtimalını istisna edirik, lakin onun sürəti mənşəyinə işarə edir. O, Süd Yolu qalaktikasının qalın diskinin bir hissəsidir və bu populyasiyadan müşahidə olunan ilk ulduzlararası obyekt hesab olunur”.
Linki kopyala
Bənzər xəbərlər
Oxşar xəbərlər
Planetdəki ən nadiq qan növü aşkar edilib
Planetdəki ən nadiq qan növü aşkar edilib
Fransız həkimlər qan üzərində rutin analiz apararkən qeyri-adi bir hal aşkarlayıblar - bütün donor qanını rədd edən bir anticisim. Bu heyrətamiz nəticə Qvadelupadan olan bir qadında aşkar edilmiş tamamilə yeni qan qrupu barədə ilk ipucu olub.
Plastik materialların parçalanması üçün mum qurdlarından istifadə nəzərdən keçirilir
Plastik materialların parçalanması üçün mum qurdlarından istifadə nəzərdən keçirilir
Dünya plastik material ilə doludur. O, insan qanında, quruda və okeanlarda mövcuddur və tam parçalanması yüzlərlə il tələb edir. Yeni məlumata əsasən yeni araşdırmalara görə, plastiyad tırtıllar plastiki bir neçə gün ərzində parçalaya və onu yağ formasında toplaya bilirlər.
Süni qanın yaradılması ilə bağlı növbəti irəliləyiş əldə edilib
Süni qanın yaradılması ilə bağlı növbəti irəliləyiş əldə edilib
Böyük Britaniyadan olan bir tədqiqat qrupu progenitor hüceyrələrinin eritrositlərə çevrilmə mexanizmini anlamaqda mühüm bir kəşf edib. Bu yeni biliklər gələcəkdə fərqli qan qruplarına malik süni qanın kütləvi istehsalını və onun klinik tətbiqini mümkün edə bilər.
Alimlər kainatın uzaq keçmişinə nəzər yetiriblər
Alimlər kainatın uzaq keçmişinə nəzər yetiriblər
ALMA radioteleskopunun və Hubble ilə James Webb kosmik teleskoplarının köməyi ilə alimlər erkən kainata nəzər sala biliblər və bizim Süd Yolu qalaktikamıza bənzər spiral qalaktikaların necə meydana gəldiklərinə dair aşkar ediblər.
Çinlilər siçanda yeni qulaq yetişdirə biliblər
Çinlilər siçanda yeni qulaq yetişdirə biliblər
Çinli tədqiqatçılar siçanlarda zədələnmiş xarici qulaq toxumalarını bərpa etməyə nail olublar. Onlar bunu retinoik turşunun sintezini tənzimləyən genetik keçidi aktivləşdirməklə həyata keçiriblər.
Həftənin xəbərləri
