Yeni kosmoloji fərziyyə Böyük partlayışı inkar edir
Elm & Texnologiya
24.04.2025
Emil Nəcəfov
Böyük partlayış nəzəriyyəsi - nüfuzlu olsa da - yalnız bir nəzəriyyədir və kosmologiyada mövcud olan bir çox fərziyyələrdən biridir. Yeni bir ehtimala görə, kainat tədricən, saysız hadisələr seriyası - yəni “zaman sinqulyarları” adlandırılan partlayışlarla yaranıb. Bu qısa və görünməz partlayışların hər biri kosmosa yeni enerji və maddə “yeridərək” tədricən qalaktikaların, ulduzların və bu gün gördüyümüz strukturların formalaşmasına səbəb olub. Bütün bunlar isə nə qaranlıq maddə, nə də qaranlıq enerjiyə ehtiyac olmadan baş verib. Bu fərziyyəni ABŞ-ın Alabama Universitetindən fizik Richard Lieu irəli sürüb və o, kainatın genişlənməsinə və strukturuna radikal yeni bir izah təklif edir.
Yeni məqaləsində o, görünməz olsa da, sinqulyarlıqların kosmik təkamülün hərəkətverici qüvvəsi ola biləcəyini iddia edir. Tədqiqat ötən il müəllifin təqdim etdiyi “kütləsiz cazibə modeli”nə əsaslanır və həmin model elmi dairələrdə geniş müzakirələrə səbəb olmuşdu. Yeni məqalədə isə “zaman sinqulyarları” anlayışı təqdim olunur - bu, Böyük partlayışa alternativ kimi daha əhatəli bir konsepsiyadır və qaranlıq maddə ilə qaranlıq enerjinin zəruriliyini rədd edir. “Yeni model kainatın strukturunun formalaşmasını, onun sabitliyini və genişlənmənin əsas müşahidə olunan xüsusiyyətlərini izah edə bilər. Bu, zaman daxilində baş verən sıxlıq sinqulyarlıqları vasitəsilə həyata keçir, hansılar ki, bütün məkan boyunca bərabər şəkildə təsir göstərir və ənənəvi qaranlıq maddə ilə qaranlıq enerjini əvəz edir” - deyə Richard Lieu bildirib.
Onun sözlərinə görə, bu ardıcıl və mərhələli partlayışlar o qədər sürətlə baş verir ki, onları müşahidə etmək çətindir. Lieu həmçinin Böyük partlayış nəzəriyyəsini tənqid edən britaniyalı astronom Fred Hoyle-nin fikirlərinə istinad edir. O, qeyd edir ki, Hoyle-nin stasionar modeli maddə və enerjinin davamlı şəkildə yaradılmasını nəzərdə tuturdu, bu isə kütlə və enerjinin qorunması qanunları ilə ziddiyyət təşkil edirdi. Lieu isə bildirir ki, onun nəzəriyyəsi bu qanunları pozmur, çünki maddə və enerji qəfil və çox qısa müddətli partlayışlar seriyası şəklində bir anda yaranır və sonra yox olur. Alimin sözlərinə görə, bu zaman sinqulyarlıqlarının mənşəyi məlum deyil, lakin eyni şey Böyük partlayış üçün də keçərlidir.
Bu sinqulyarlıqlar bütün məkanı əhatə edir və mənfi təzyiq - qaranlıq enerjiyə bənzər bir enerji sıxlığı forması yaradırlar. Bu itələyici qüvvə cazibə qüvvəsinə qarşı çıxaraq kainatın sürətlənən şəkildə genişlənməsinə səbəb olur. Yeni nəzəriyyə həmçinin iddia edir ki, qaranlıq maddə və qaranlıq enerji hər yerdə mövcud deyil, yalnız çox qısa anlarda ortaya çıxır - həmin anlarda maddə və enerji kainatı bərabər şəkildə doldurur. Bu zaman kiçik məkan fluktuasiyaları istisna olmaqla, hansı ki, sonradan qalaktikalar və digər strukturlara çevrilir. Bu qısa anlardan kənarda isə həmin qüvvələr tamamilə mövcud olmur. Bu modelin standart kosmoloji modeldən əsas fərqi zaman sinqulyarlıqlarının izahında özünü göstərir. Standart kosmoloji model tək bir hadisəni - Böyük partlayışı nəzərdə tutduğu halda, Richard Lieu-nun yeni modeli belə partlayışların kainatın tarixi boyunca dəfələrlə baş verdiyini iddia edir.
Mənbə: Interesting Engineering
Linki kopyala
Bənzər xəbərlər
Oxşar xəbərlər
Hubble kosmik teleskopunun 35 yaşı tamam olub
Hubble kosmik teleskopunun 35 yaşı tamam olub
1990-cı il aprelin 24-də Discovery adlı kosmik gəmisinin göyərtəsində Hubble kosmik teleskopu Yer orbitinə çıxarıldı. O zaman az adam gözləyirdi ki, bu teleskop bu qədər uzun müddət - düz 35 il işləyəcək və ümid etmək olar ki, hələ bir neçə il də fəaliyyətini davam etdirəcək.
Kosmosda iki obyekti birləşdirən "körpü" kəşf edilib
Kosmosda iki obyekti birləşdirən "körpü" kəşf edilib
Astronomlar Persey qalaktika topası üzərində apardıqları tədqiqat zamanı uzun müddətdir həll olunmamış kosmik sirrlərdən birini aydınlaşdırmağı bacarıblar. Onlar kainatdakı ən böyük qalaktika toplusundan biri ilə toqquşmuş nəhəng, itkin bir obyekt aşkar ediblər.
Ulduzu ətrafında hər dövr ərzində buxarlanan planet kəşf edilib
Ulduzu ətrafında hər dövr ərzində buxarlanan planet kəşf edilib
Alimlər bir planet aşkar ediblər ki, onun orbiti ulduza o qədər yaxın yerləşir ki, bu səma cismi sözün əsl mənasında yanaraq ərimiş süxurlardan ibarət alovlu iz buraxır - sanki lava ilə örtülmüş bir kometa kimi.
Avropa kosmosda qida məhsullarının istehsalını təcrübədən keçirəcək
Avropa kosmosda qida məhsullarının istehsalını təcrübədən keçirəcək
Avropa Kosmik Agentliyi (ESA) astronavtlar üçün ləzzətli və insana tanış olan qidanın birbaşa orbitdə istehsal olunması imkanını yoxlayacaq.
Marsda qədim həyata işarə edən yeni iz aşkar edilib
Marsda qədim həyata işarə edən yeni iz aşkar edilib
Bu vaxta qədər nə orbit aparatları, nə də səthüstü aparatlar Marsda karbon dövriyyəsinə dair birbaşa izlər aşkarlaya bilməmişdilər. Belə izlərin tapılması, planetin atmosferindəki CO2 konsentrasiyasının həyatın yaranması və mövcudluğu üçün uyğun şərait yarada biləcək səviyyədə saxlanıldığını göstərə bilərdi.
Həftənin xəbərləri
