Yerdə su kosmos deyil, daxili mənbə hesabına formalaşmış ola bilər
Elm & Texnologiya
16.04.2025
Emil Nəcəfov
Ümumi qəbul olunmuş fikrə görə, su və onun tərkib hissələri Yerə gənc dövründə planetə çırpılan asteroidlərlə birlikdə gəlib. Lakin bir qrup tədqiqatçı suyun bütün əsas tərkib hissələrinin Yer üzərində əvvəldən mövcud olduğuna dair sübutlar tapıb. Yerdə ilk dəfə hidrogenin nə vaxt və harada meydana gəldiyini müəyyən etmək, planetdə həyatın necə yarandığını anlamaq üçün açar rolunu oynayır. Hidrogen olmasaydı, su olmazdı, su olmasaydı, həyat da olmazdı. Tədqiqatçılar araşdırmalarında tərkibində hidrogen olan bir meteoritə müraciət ediblər ki, Yer suyunun H2O tərkibindəki H2 elementinin mənbəyini anlasınlar.
Söhbət kifayət qədər nadir olan və enstatit xondrit adlanan meteorit növündən gedir. Bu meteoritlər 4.5 milyard il əvvəl, Yer kürəsinin ilkin formalaşma dövründə yaranıb. Məntiq bundan ibarətdir: Əgər erkən Yer kürəsinin tərkibinə bənzəyən bu material özündə hidrogen birləşdirə bilibsə, deməli, gənc Yer də bu elementi daşıya bilərdi. Oksford Universitetindən olan komandanın mühüm kəşfi ondan ibarət olub ki, meteoritdəki hidrogen oraya sonradan çirklənmə nəticəsində daxil olmayıb, əvvəlcədən mövcud olub. Bu, Yer kürəsinin formalaşdığı materialın əvvəl düşünüldüyündən daha çox hidrogenlə zəngin olduğunu göstərir.
Tədqiqat çərçivəsində, Antarktidada tapılmış bu meteorit güclü rentgen şüaları ilə - sinxrotron qurğusunun köməyi ilə - işıqlandırılıb. Sinxrotron, həm canlı, həm də cansız nümunələrin kimyəvi strukturunun araşdırılması üçün tez-tez istifadə olunur. Komanda əvvəlcə hesab edirdi ki, meteoritdəki istənilən hidrogen kükürd molekulları ilə əlaqəli olacaq. Lakin onların böyük təəccübünə səbəb olan nəticə o oldu ki, onlar hidrogenin ən çox olmalı olduğunu güman etdikləri sahələrin arxasında zəngin kükürd-hidrogen (H2S) bölgələri aşkar etdilər. Ən yüksək hidrogen konsentrasiyası isə kristal quruluşun daxilində “qapanmış” vəziyyətdə idi.
Müqayisə üçün qeyd edək ki, meteoritin çatlar və ya pas izləri olan sahələrində (yəni Yer mənşəli çirklənmənin əlamətləri olan yerlərdə) çox az miqdarda və ya ümumiyyətlə hidrogen olmayıb. Bu iki kəşf birlikdə onu göstərir ki, hidrogen meteoritin tərkibində əvvəldən mövcud olub və sonradan çirklənmə nəticəsində yaranmayıb. “O qədər həyəcanlandıq ki, analiz bizə nümunədə kükürd-hidrogenin olduğunu göstərdi, amma biz onun tam fərqli yerdə olacağını gözləyirdik! Bu kükürd-hidrogenin Yer mənşəli çirklənmədən yaranma ehtimalı olduqca azdır. Ona görə də bu tədqiqat Yer üzündəki suyun təbii mənşəli olması nəzəriyyəsini dəstəkləyən vacib sübutlar təqdim edir - yəni bu, planetimizin tərkibindən qaynaqlanan təbii nəticədir” - deyə Oksford Universitetindən məqalə müəllifi Tom Barrett bildirib.
Proto-Yer (planetimizin formalaşma dövrünün erkən mərhələsi) enstatit xondritlərinə bənzər materialdan ibarət olduğuna görə, planet kifayət qədər böyük ölçüyə çataraq asteroid zərbələrinə məruz qaldığı vaxtadək artıq kifayət qədər hidrogen toplamışdı ki, bu da Yer üzündə bu gün mövcud olan suyun mənşəyini izah edə bilər. Bu araşdırmanın nəticələri Yer üzündəki suyun ilkin mənbəyi ilə bağlı mübahisələrə son qoymasa da, suyun xarici deyil, daxili mənbədən gəlməsi ehtimalını gücləndirə bilər.
Mənbə: Discovermagazine
Linki kopyala
Bənzər xəbərlər
Oxşar xəbərlər
Yeni modelləşdirməyə əsasən kainatın fırlandığı müəyyən edilib
Yeni modelləşdirməyə əsasən kainatın fırlandığı müəyyən edilib
Əfsanəyə görə, Galileo Galilei-nin inkvizisiya məhkəməsindən sonra dediyi məşhur ifadə - “Və yenə də o fırlanır!” - yaxın gələcəkdə bəlkə də bütün kainata aid edilə bilər.
Qalaktikamızda Yerə bənzər 44 ədəd planet mövcud ola bilər
Qalaktikamızda Yerə bənzər 44 ədəd planet mövcud ola bilər
Yeni machine learning modeli proqnozlaşdırıb ki, qalaktikamızdakı digər ulduz sistemlərində Yer ilə eyni xüsusiyyətlərə malik 44 planet mövcuddur. Bu isə onların yaşama üçün yararlı ola biləcəyi deməkdir.
İlk dəfə laboratoriya şəraitində insan dişi yetişdirilib
İlk dəfə laboratoriya şəraitində insan dişi yetişdirilib
Böyük Britaniyadan olan bir tədqiqat qrupu laboratoriyada dişlərin təbii inkişaf prosesini təkrar yaratmağa nail olub. Bu, böyüyən dişlər üçün uyğun mühit formalaşdıran xüsusi materialın hazırlanması sayəsində mümkün olub.
Qadın pasient donuz böyrəyi sayəsində 4 ay ərzində yaşaya bilib
Qadın pasient donuz böyrəyi sayəsində 4 ay ərzində yaşaya bilib
Hazırda bu, donuz orqanı ilə insan həyatının ən uzun davam etdiyi haldır. Rekorda baxmayaraq, nəticələr hələ də ürəkaçan deyil - orqan qəfil fəaliyyətini dayandırdığı üçün böyrəyi çıxarmaq məcburiyyətində qalıblar.
Alimlər ən uzaqda yerləşən böyük kütləli "ölü" qalaktikanı kəşf ediblər
Alimlər ən uzaqda yerləşən böyük kütləli "ölü" qalaktikanı kəşf ediblər
Astronomlar James Webb kosmik teleskopunun köməyi ilə indiyə qədər müşahidə olunan ən uzaq - yəni ən erkən dövrə aid olan - böyük kütləli ölü qalaktikanı kəşf ediblər.
Həftənin xəbərləri
