Bu il tibb üzrə Nobel mükafatı orqanizmi autoimmun xəstəliklərdən qoruyan hüceyrələri kəşf etmiş alimlərə verilib
Elm & Texnologiya
07.10.2025
Emil Nəcəfov
Mükafatı Mary Brunkow, Fred Ramsdell və Shimon Sakaguchi adlı alimlər aldılar. Onlar orqanizmi autoimmun xəstəliklərdən qoruyan hüceyrələri kəşf ediblər. Onların elmi işi artıq artrit, qızıl yel, dağınıq skleroz, xərçəng və bir çox digər xəstəliklərin müalicəsində yanaşmaları dəyişib, həmçinin transplantologiya sahəsində yeni imkanlar açıb. Nobel Komitəsinin bəyanatına görə, alimlər immun sisteminin tənzimlənməsi barədə fundamental bilikləri ortaya qoyublar - onlar periferik immun tolerantlığın mövcudluğunu sübut ediblər. Alimlər onilliklər boyu immun sisteminin öz daxilində “əyləc mexanizmi” olduğunu ehtimal edirdilər, lakin bunu uzun müddət sübut edə bilmirdilər. Bu istiqamətdə ilk irəliləyiş 1995-ci ildə əvvəllər məlum olmayan bir T-hüceyrə alt növünün - tənzimləyici T-hüceyrələrin - kəşfi ilə baş verdi.
Shimon Sakaguchi və onun həmkarları müəyyən etdilər ki, bütün T-hüceyrələrin təxminən 2%-ni təşkil edən bu nadir hüceyrələr immun sisteminin mühüm əyləci kimi çıxış edir və orqanizmdə autoimmun reaksiyanı zəiflədir. Daha sonra, 2001-ci ildə Mary Brunkow və Fred Ramsdell siçanlarda ölümcül autoimmun xəstəliyə səbəb olan Foxp3 genində mutasiya aşkar etdilər. 2 il sonra Brunkow, Ramsdell və Sakaguchi müəyyən etdilər ki, Foxp3 geni tənzimləyici T-hüceyrələrdə spesifik şəkildə ifadə olunur və onların inkişafı üçün vacibdir. “Bu kəşf, alimlərin bir çox xəstəliklərə baxışını həqiqətən dəyişdirdi və hələ də dəyişməkdə davam edir” - deyə London Universitet Kollecindən immunoloq Ann Pesenacker bildirib.
İmmun sisteminin tənzimlənmə mexanizmlərinin yeni anlaşılması qısa müddətdə praktiki tətbiq tapdı - birinci tip şəkərli diabetin, sistemli qırmızı qurd eşənəyinin, revmatoid artritin, dağınıq sklerozun və digər autoimmun xəstəliklərin müalicəsində. Hazırda bir çox əczaçı şirkətlər tənzimləyici T-hüceyrələri təqlid edən preparatları aktiv şəkildə sınaqdan keçirirlər. Digər tərəfdən, bu nəticələr donor orqan köçürülməsindən sonra yaranan rəddetmə reaksiyasını zəiflətmək baxımından transplantologiya sahəsində böyük potensiala malikdir. Bu gün alimlər bilirlər ki, tənzimləyici T-hüceyrələr immun cavabı 10-dan çox molekulyar mexanizm vasitəsilə zəiflədir. Onlar bu prosesləri öyrənməyə davam edirlər, çünki hələ də bir çox incəliklərin tam aydınlaşdırılmadığına inanırlar.
Linki kopyala
science news
elmi xeberler
nobel prize
nobel prize 2025
nobel prize in medicine
nobel prize in medicine 2025
nobel mükafatı
Bənzər xəbərlər
Oxşar xəbərlər
Çinlilər mikrobları CO2 qazını faydalı məhsullara çevirə bilən səviyyəyə qədər təkmilləşdiriblər
Çinlilər mikrobları CO2 qazını faydalı məhsullara çevirə bilən səviyyəyə qədər təkmilləşdiriblər
Dəniz və okean sularında atmosferə nisbətən 150 dəfə çox CO2 qazı həll olunub. Bu, təkcə iqlim dəyişikliyinə deyil, həm də okean sularının həddindən artıq turşulaşması nəticəsində biomüxtəlifliyin məhvinə səbəb olur.
İlk dəfə insana universal qan qrupuna sahib böyrək transplantasiya edilib
İlk dəfə insana universal qan qrupuna sahib böyrək transplantasiya edilib
Texnologiyanın müəllifləri əmindirlər ki, onların yanaşması orqan donorluğu çatışmazlığı problemini həll etməyə və pasiyentlərin yaşama şansını artırmağa kömək edəcək, çünki artıq donor orqanının qan qrupu əhəmiyyət daşımayacaq.
Alimlər kainatın nə zaman sıxılmağa başlayacağını təyin ediblər
Alimlər kainatın nə zaman sıxılmağa başlayacağını təyin ediblər
Amerikalı fizik Henry Tai və onun həmkarlarının fikrincə, kainat öz “həyat dövrünün” yarısına yaxınlaşır. Təxminən 11 milyard ildən sonra kainat maksimum genişlənmə nöqtəsinə çatacaq və daha sonra yavaş-yavaş sıxılmağa başlayacaq, nəhayət bir nöqtəyə qədər çökməklə nəticələnəcək.
Yer kürəsində həyatın formalaşmasına tektonik proseslər səbəb olmuş ola bilərlər
Yer kürəsində həyatın formalaşmasına tektonik proseslər səbəb olmuş ola bilərlər
Alimlər hesab edirlər ki, tektonik proseslər Yer üzündə həyatın yaranmasında əsas rol oynamış faktor ola bilər. Planetin geoloji aktivliyi orqanizmlərin inkişafı üçün unikal şərait yaratmış ola bilər.
Təcrid planet saniyədə 6 milyard ton maddə udmağa başlayıb
Təcrid planet saniyədə 6 milyard ton maddə udmağa başlayıb
Alimlər kəşf ediblər ki, ulduzlararası fəzada dolaşan təcrid planet birdən-birə qeyri-adi dərəcədə böyük miqdarda maddə udmağa başlayıb - bu kəşf ulduzlar və planetlərin əvvəllər düşünüləndən daha çox oxşar ola biləcəyini göstərir.
Həftənin xəbərləri
