COVID-19 pandemiyası zamanı insanlarda beynin qocalma prosesi daha sürətli olub
Elm & Texnologiya
23.07.2025
Emil Nəcəfov
Alimlər qeyri-adi bir araşdırma apararaq COVID-19 pandemiyası dövründən əvvəl və pandemiya zamanı insanların beyinlərinin struktur xüsusiyyətlərini müqayisə ediblər. Məlum olub ki, beynin qocalma prosesi bir neçə ay sürətlənib və bu mənfi dəyişikliklər insanın virusa yoluxub-yoluxmamasından asılı olmayıb. Müəlliflərin fikrincə, bu sürətlənmiş qocalma pandemiya dövründəki stress, həyat tərzi və yaşam şəraiti ilə bağlı ola bilər. İlk mərhələdə ABŞ-dan olan alimlər 15 000-dən çox insanın beyin görüntülərini analiz edərək süni intellekti yüzlərlə beyin struktur xüsusiyyətinə əsasən öyrədiblər. Nəticədə müxtəlif yaş qruplarında insanların beyinlərinin necə göründüyünü müəyyən edə biliblər.
İkinci mərhələdə isə bu məlumatlar pandemiyadan əvvəl və pandemiya zamanı, ən azı 2 il fasilə ilə beyinləri skan edilmiş təxminən 1000 nəfərin görüntülərinə tətbiq olunub. Nature jurnalının yazdığına görə, pandemiya dövründə beyin orta hesabla 5.5 ay daha sürətlə qocalıb və bu, insanın koronavirusa yoluxub-yoluxmamasından asılı olmayıb. Ən çox dəyişikliklər yaşlı insanlarda, xüsusilə kişilərdə, habelə sosial cəhətdən zəif qruplarda - işsiz və aşağı gəlirli insanlarda müşahidə olunub. Tədqiqatçıların fikrincə, əldə edilən nəticələr stressin beyin sağlamlığına mənfi təsir göstərdiyini ehtimal etməyə imkan verir.
“Beyin sağlamlığı yalnız xəstəliklərdən deyil, gündəlik həyat mühitindən də formalaşır” - deyə araşdırmanın həmmüəllifi Ali-Reza Mohammadi-Nejad bildirib. Qeyd olunub ki, koqnitiv funksiyaların azalması yalnız virusa yoluxmuş insanlarda qeydə alınıb. Elmi işdə bildirilir ki, bəzi dəyişikliklər simptomlara səbəb olmaya bilər, digərləri isə özünü göstərmək üçün bir neçə il tələb edə bilər. Alimlər indi pandemiya dövründə insanların izolyasiya vəziyyəti, iştirakçıların psixi sağlamlığı və digər amillərlə bağlı daha çox məlumatı analizə daxil etməyi planlaşdırırlar. Məqsəd - beynin qocalma mexanizmlərini və bu proseslərə müxtəlif amillərin təsirini daha dərindən anlamaqdır. Bundan əlavə, dəyişikliklərin potensial geri çevrilə bilmə ehtimalı və sağlamlığa uzunmüddətli təsirləri də öyrənilməlidir.
Linki kopyala
Bənzər xəbərlər
Oxşar xəbərlər
Həyat Günəş işığı olmadan belə mövcud ola bilərmiş
Həyat Günəş işığı olmadan belə mövcud ola bilərmiş
Uzun illər boyunca alimlər Günəş işığının Yer üzündəki bütün həyatın əsas mənbəyi olduğunu düşünürdülər. Lakin indi tədqiqatçılar işıq olmadan da həyatın mövcud ola biləcəyi tamamilə fərqli bir mexanizm aşkar ediblər.
Cənubi Koreya Ayda bazanın inşasına hədəflənib
Cənubi Koreya Ayda bazanın inşasına hədəflənib
Yaxın zamanda ictimaiyyətə təqdim olunmuş Ayın mənimsənilməsi üzrə milli proqram çərçivəsində, Cənubi Koreya tərəfindən Yerin peykində ilk baza 2045-ci ilə qədər inşa edilməlidir.
Uzaq gələcəkdə yeni supermaterikin formalaşacağı gözlənilir
Uzaq gələcəkdə yeni supermaterikin formalaşacağı gözlənilir
Yer səthinin sakit və dəyişməz göründüyünə baxmayaraq, bu, əslində belə deyil. Gerçəkdə, Yer kürəsinin materikləri daimi parçalanma və birləşmə dövrləri yaşayırlar.
Yer kürəsinə bənzər planetlərin sayı düşünüldüyündən daha az ola bilər
Yer kürəsinə bənzər planetlərin sayı düşünüldüyündən daha az ola bilər
Yeni bir tədqiqat göstərib ki, alimlər TESS kosmik teleskopunun məlumatlarını düzgün şəkildə şərh etməyiblər. Məlum olub ki, ölçüsünə görə Yerə bənzər hesab edilən planetlər əslində daha böyükdür.
Kosmik uçuşlar insanların gözlərində bərpası çətin dəyişikliklərə səbəb olurlar
Kosmik uçuşlar insanların gözlərində bərpası çətin dəyişikliklərə səbəb olurlar
ABŞ astronavtları Yerə qayıtdıqdan sonra getdikcə daha çox görmə pozğunluqları ilə üzləşirlər. NASA-nın araşdırmaları bu vəziyyəti çəkisizlik şəraitində orqanizmdə baş verən təzyiq dəyişiklikləri ilə əlaqələndirir.
Həftənin xəbərləri
