Kosmik uçuşlar insanların gözlərində bərpası çətin dəyişikliklərə səbəb olurlar
Elm & Texnologiya
21.07.2025
Emil Nəcəfov
ABŞ astronavtları Yerə qayıtdıqdan sonra getdikcə daha çox görmə pozğunluqları ilə üzləşirlər. NASA-nın araşdırmaları bu vəziyyəti çəkisizlik şəraitində orqanizmdə baş verən təzyiq dəyişiklikləri ilə əlaqələndirir. Kosmosdakı mikroqravitasiya yalnız əzələ kütləsinin itirilməsinə və sümüklərdə dəyişikliklərə səbəb olmur. ABŞ astronavtlarının getdikcə daha çoxu bildirir ki, orbitdən qayıtdıqdan sonra onların görməsi əvvəlki vəziyyətinə qayıtmır. Görmə problemləri artıq uzunmüddətli kosmik missiyaların adi müşayiətçilərinə çevrilib. NASA-nın məlumatına görə, astronavtların təxminən 70%-i Beynəlxalq Kosmik Stansiyada (BKS) olduqdan sonra görmə pozğunluqları ilə qarşılaşır.
Bu dəyişikliklər illərlə davam edə bilər və hər zaman müalicə və ya korreksiya ilə aradan qaldırılmır. Bu vəziyyətə SANS adı verilib - kosmik uçuşla əlaqəli neyrookulyar sindrom. Məsələn, müvəqqəti hal olan kosmosda baş gicəllənməsindən fərqli olaraq, görmə ilə bağlı dəyişikliklər çox zaman qalıcı olur. Bunun əsas səbəbi çəkisizlik şəraitində bədənin mayelərinin yenidən paylanmasıdır: Yer üzündə cazibə qüvvəsi mayeləri aşağı çəkir, kosmosda isə onlar bədənin yuxarı hissəsində toplanaraq kəllədaxili təzyiqi artırır. Bu təzyiq göz almasının arxa divarının yastılanmasına və görmə sinirində şişə səbəb ola bilər.
Bəzi astronavtlarda bu, görüntünün bulanıqlaşması şəklində, xüsusilə uzağa baxarkən özünü göstərir. Belə simptomlar yalnız ekipajın sağlamlığına deyil, həm də Mars kimi uzunmüddətli missiyaların uğuruna ciddi təhlükə yarada bilər. NASA-nın həkim Michael Roberts rəhbərliyindəki komandası bu problemin qarşısını almaq üçün müxtəlif üsullar üzərində işləyir. Bu məqsədlə xüsusi linzalar, dərman preparatları və fiziki məşqlər tətbiq olunur. Eyni zamanda VIIP adlı cihazın testləri aparılır - bu cihaz gözlər üçün normal təzyiqi bərpa etməlidir. Araşdırmalar yerüstü tibb üçün də dəyərli məlumatlar verir. Əldə olunan biliklər qlaukoma və kəllədaxili təzyiqlə əlaqəli digər oftalmoloji xəstəliklərin müalicəsində faydalı ola bilər.
Linki kopyala
Bənzər xəbərlər
Oxşar xəbərlər
Hörümçəklər mikroqravitasiya şəraitində tor qura bilirlərmi?
Hörümçəklər mikroqravitasiya şəraitində tor qura bilirlərmi?
Yarım əsrdən çox əvvəl NASA layihəsi çərçivəsində Arabelle və Anita adlı iki hörümçək kosmosa göndərilmişdi. Tədqiqatçılar onların tor qurub-qura bilməyəcəyini yoxlamaq istəyirdilər və nəticələr alimləri olduqca təəccübləndirdi. Hörümçəklər mikroqravitasiya şəraitində tor qura bilirlərmi?
Yeni kosmik obyekt Doqquzuncu planetin mövcudluğunu sual altına atır
Yeni kosmik obyekt Doqquzuncu planetin mövcudluğunu sual altına atır
Astronomlar Günəş sisteminin kənarında sirli bir obyekt - 2023 KQ14-ü aşkar ediblər və ona Ammonit adı verilib. Bu obyekt sednoidlər adlanan nadir sinifə aiddir - bu sinifə daxil olan cisimlər son dərəcə uzunsov orbitlərə malikdir və Günəşə onlarla astronomik vahiddən daha yaxın məsafəyə gəlmirlər.
Alimlər ilk dəfə yeni planetar sistemin doğuşunu müşahidə ediblər
Alimlər ilk dəfə yeni planetar sistemin doğuşunu müşahidə ediblər
Beynəlxalq astronomlar qrupu ilk dəfə olaraq Günəşdən fərqli bir ulduzun ətrafında planetlərin formalaşmasının başlanğıc anını dəqiq şəkildə qeydə alıblar. ALMA teleskopundan və James Webb kosmik teleskopundan istifadə edərək alimlər planetləri formalaşdıran maddələrin ilk hissəciklərinin yaranmasını, onların yeni-yeni kristallaşmağa başladıqları mərhələni müşahidə ediblər.
Digər ulduz sistemində yeni qaz nəhəngi kəşf edilib
Digər ulduz sistemində yeni qaz nəhəngi kəşf edilib
Kepler-139 ulduz sistemində yeni planet aşkarlanıb. Bu sistemdə daha əvvəl astronomlar 4 planet kəşf etmişdilər. Onlardan biri qaz nəhəngi, qalan üçü isə Super Yer sinfinə aiddir. Ehtimal olunur ki, yeni aşkar olunmuş planet də qaz nəhəngidir.
Saturnun peyki Titanda həyatın təməli formalaşa bilər
Saturnun peyki Titanda həyatın təməli formalaşa bilər
Alimlər hesab edirlər ki, Saturnun ən böyük peyki olan Titan üzərində yadplanet həyatın yaranması üçün zəruri şərait mövcuddur. Araşdırma göstərir ki, Titan səthində canlı orqanizmlərin hüceyrələrindən əvvəl gələn strukturların formalaşması üçün bütün vacib komponentlər mövcuddur.
Həftənin xəbərləri
