Erkən kainatda Süd Yolu qalaktikasının əkizi kəşf edilib
Elm & Texnologiya
17.04.2025
Emil Nəcəfov
Alimlər James Webb kosmik teleskopunun köməyi ilə indiyə qədər məlum olanlar arasında ən uzaq məsafədə yerləşən ən qədim spiral qalaktikanı aşkar ediblər. Bu qalaktika heyrətamiz dərəcədə bizim Süd Yolu qalaktikamıza bənzəyir, lakin o, Böyük partlayışdan cəmi 1 milyard il sonra mövcud olub. Bu kəşf qalaktikaların təkamülü ilə bağlı nəzəriyyələrə meydan oxuyur. Əvvəllər astronomlar hesab edirdilər ki, Süd Yoluna bənzər böyük və kütləvi qalaktikaların formalaşması üçün milyardlarla illik təkamül prosesi tələb olunur. Bu müddət ərzində spiral qalaktikalar aydın şəkildə ifadə olunmuş spiral qollar formalaşdırmalı, böyük kütlə və ölçü qazanmalı və mərkəzi çıxıntı adlanan və ulduzların sıx şəkildə toplanmış olduğu bölgəni yaratmalıdır.
Böyük partlayışdan 1 milyard il sonra hələ formalaşmaqda olan xaotik quruluşlu bir spiral qalaktika görmək əvəzinə, astronomlar artıq yaxşı formalaşmış bir obyekt aşkar ediblər. Süd Yolu qalaktikasının ən uzaq və ən qədim əkizi nizamlı struktura, spiral qollara və mərkəzi çıxıntıya sahibdir. Bu kəşf qalaktikaların təkamülünü anlamağımıza meydan oxuyur, çünki bəzi qalaktikaların necə bu qədər sürətlə formalaşıb, kainatın daha sonrakı dövrlərindəki qalaktikalar kimi görünə bildiklərini izah etmək hələlik çətindir. Baxmayaraq ki, erkən spiral qalaktikalar kiçik olmalıdır, bizə işığı 12.8 milyard il ərzində çatan qalaktika nəhəng obyekt olub və ölçüsünə görə Süd Yolundan cüzi şəkildə geri qalır.
Astronomlar bu yeni qalaktikanı Zhulong adlandırıblar - bu ad Çin mifologiyasında qaranlığı işıqlandıran əjdaha şəklində bir tanrıya istinad edir. Alimlər bildirirlər ki, bu qalaktika forması, ölçüsü və kütləsi baxımından Süd Yoluna çox bənzəyir. Onlar spiral quruluşa malik Zhulong qalaktikasının ölçüsünü 60 000 işıq ili olaraq qiymətləndiriblər. Müqayisə üçün, Süd Yolunun ölçüsü təxminən 100 000 işıq ilidir. Lakin qədim Zhulong qalaktikasının kütləsi Günəşin kütləsindən təxminən 100 milyard dəfə çoxdur, halbuki bizim qalaktikamızın kütləsi Günəşin kütləsindən təxminən 46 milyard dəfə çoxdur.
Alimlərin sözlərinə görə, bu kəşf erkən kainat haqqında anlayışımızı, eləcə də Böyük partlayışdan sonrakı ilk bir milyard il ərzində qalaktikaların formalaşma prosesinə dair düşüncələrimizi dəyişir. Astronomlar Zhulong spiral qalaktikasını tədqiq etməyə davam etməyi planlaşdırırlar ki, bu qalaktikanın bu qədər qısa müddətdə necə böyük kütlə toplaya və nizamlı quruluş əldə edə bildiyini anlamağa çalışsınlar - halbuki əvvəllər hesab olunurdu ki, bu proses üçün həmin müddət yetərli deyil. Alimlər həmçinin daha çox bu cür qalaktikalar aşkar etmək istəyirlər, bu isə kainatın təkamül sirrlərinin açılmasına kömək edə bilər.
Mənbə: Space.com
Linki kopyala
james webb telescope
james webb space telescope
milky way
sud yolu qalaktikasi
james webb
science news
elmi xeberler
sud yolu
Bənzər xəbərlər
Oxşar xəbərlər
Yerə yaxın ekzoplanetdə bioloji həyata dair ciddi sübutlar aşkar edilib
Yerə yaxın ekzoplanetdə bioloji həyata dair ciddi sübutlar aşkar edilib
Astronomlar hesab edirlər ki, onlar Yerdən 124 işıq ili uzaqlığında yerləşən bir planetdə yadplanetli həyatın mövcudluğuna dair ən inandırıcı izləri aşkar ediblər. Bu planetin okean dünyası olduğu və orada canlı orqanizmlərin yaşaya biləcəyi düşünülür.
Günəş küləyi Ayda suyun formalaşmasına təkan verir
Günəş küləyi Ayda suyun formalaşmasına təkan verir
1960-cı illərin ortalarından bəri Günəşin Ayda suyun yaranması üçün lazım olan komponentlərin mənbəyi ola biləcəyi ilə bağlı bir nəzəriyyə mövcuddur.
Yerdə su kosmos deyil, daxili mənbə hesabına formalaşmış ola bilər
Yerdə su kosmos deyil, daxili mənbə hesabına formalaşmış ola bilər
Ümumi qəbul olunmuş fikrə görə, su və onun tərkib hissələri Yerə gənc dövründə planetə çırpılan asteroidlərlə birlikdə gəlib. Lakin bir qrup tədqiqatçı suyun bütün əsas tərkib hissələrinin Yer üzərində əvvəldən mövcud olduğuna dair sübutlar tapıb.
Yeni modelləşdirməyə əsasən kainatın fırlandığı müəyyən edilib
Yeni modelləşdirməyə əsasən kainatın fırlandığı müəyyən edilib
Əfsanəyə görə, Galileo Galilei-nin inkvizisiya məhkəməsindən sonra dediyi məşhur ifadə - “Və yenə də o fırlanır!” - yaxın gələcəkdə bəlkə də bütün kainata aid edilə bilər.
Qalaktikamızda Yerə bənzər 44 ədəd planet mövcud ola bilər
Qalaktikamızda Yerə bənzər 44 ədəd planet mövcud ola bilər
Yeni machine learning modeli proqnozlaşdırıb ki, qalaktikamızdakı digər ulduz sistemlərində Yer ilə eyni xüsusiyyətlərə malik 44 planet mövcuddur. Bu isə onların yaşama üçün yararlı ola biləcəyi deməkdir.
Həftənin xəbərləri
