Kvant dünyası ilə Eynşteyn qanunlarını birləşdirməyin potensial üsulu tapılıb
Elm & Texnologiya
06.05.2025
Emil Nəcəfov
Alimlər elementar zərrəciklər fizikasının Standart modeli ilə uyğun gələn şəkildə cazibə qüvvəsini izah edən yeni kvant cazibə nəzəriyyəsi yaradıblar. Bu, kainatın necə başladığını daha yaxşı anlamağa yol açır. Nəhayət, təbiətin cazibə qüvvəsini elektromaqnit, güclü və zəif qarşılıqlı təsirlər kimi digər 3 qüvvə ilə birləşdirən “hər şeyin nəzəriyyəsi” adlanan yanaşma reallığa daha da yaxınlaşıb. Alimlərin yaratdıqları yeni kvant cazibə nəzəriyyəsi fizikanın uyğunsuz əsaslarını - cazibə qüvvəsini izah edən Albert Eynştey-nin ümumi nisbilik nəzəriyyəsi ilə kvant dünyasını izah edən kvant nəzəriyyəsini birləşdirməyə kömək edəcək. Son onilliklərin əsas məqsədlərindən biri məhz bu “hər şeyin nəzəriyyəsi”ni və ya tam kvant cazibə nəzəriyyəsini yaratmaqdır.
Bu nəzəriyyə nəhayət ki, qara dəliklərin daxilindəki singulyarlığa və kainatı yaradan Böyük partlayışın mahiyyətinə izah gətirməlidir. O, təbiətin 4 əsas qüvvəsini birlikdə izah edərək, kainatın fizikasını tam şəkildə anlamağa imkan verməlidir, çünki hələ də bir çox sual cavabsız qalır. Fiziklər üçün yeni cazibə nəzəriyyəsinin yaradılmasında əsas məqam cazibə qüvvəsini uyğun bir kalibrləmə nəzəriyyəsində necə təsvir etməyin yolunu tapmaq idi. Kalibrləmə nəzəriyyəsi - hissəciklərin bir-biri ilə sahə vasitəsilə qarşılıqlı təsir göstərdikləri bir nəzəriyyə növüdür. Alimlərin sözlərinə görə, ən məşhur kalibrləmə sahəsi elektromaqnit sahəsidir. Yüklü hissəciklər bir-biri ilə qarşılıqlı təsirə girdikdə, bu təsir onların arasında olan və müvafiq kalibrləmə sahəsi olan elektromaqnit sahəsi vasitəsilə baş verir.
Əgər hissəciklərin enerjisi varsa, və yalnız enerjiyə sahib olduqları üçün qarşılıqlı təsirə girirlərsə, bu təsirlər cazibə sahəsi vasitəsilə baş verəcək. Fiziklərin əsas məqsədlərindən biri cazibə qüvvəsi üçün elə bir kalibrləmə nəzəriyyəsi tapmaqdır ki, bu, təbiətin digər 3 qüvvəsini izah edən kalibrləmə nəzəriyyələri ilə uyğun gəlsin. Elementar zərrəciklər fizikasının Standart modeli bu 3 qüvvəni təsvir edən kalibrləmə nəzəriyyəsidir və müəyyən simmetriyalara malikdir. Tədqiqatın müəlliflərinin sözlərinə görə, əsas ideya - cazibə qüvvəsi üçün elə bir kalibrləmə nəzəriyyəsi qurmaqdır ki, onun simmetriyası elementar zərrəciklər fizikasının Standart modelindəki simmetriyaya bənzər olsun.
Bu yanaşma, ümumi nisbilik nəzəriyyəsindəki fərqli fəza-zaman simmetriyası əsasında nəzəriyyə qurmaqdan fərqlidir. Belə bir nəzəriyyə olmadan fiziklər kvant nəzəriyyəsi ilə Albert Eynşteyn-in ümumi nisbilik nəzəriyyəsini uzlaşdıra bilmirlər. Kvant nəzəriyyəsi subatom hissəciklərinin dünyasını izah edir, Eynşteyn-in nəzəriyyəsi isə daha böyük obyektləri və onların cazibə qarşılıqlı təsirini təsvir edir. Hər iki nəzəriyyə kainatı öz baxış bucağından uğurla izah edir, lakin bir-biri ilə uyğun gəlmir. Alimlər bildirirlər ki, cazibənin kvant nəzəriyyəsi - kvant cazibə nəzəriyyəsi, cazibə sahəsi və yüksək enerji olan hallarda baş verən hadisələri anlamaq üçün zəruridir.
Belə şərtlər qara dəliklərin daxilində və kainatın tarixinin başlanğıcında, Böyük partlayışdan dərhal sonra mövcud olub. Qara dəliklərin daxilində və kainatın yaranmasının ilk anlarında müasir fizika qanunları keçərli deyil və bu vəziyyətləri izah etmək üçün “hər şeyin nəzəriyyəsi” lazımdır. Alimlər bildirirlər ki, onlar simmetriya əsasında cazibə qüvvəsinin yeni nəzəriyyəsinə yanaşma kəşf ediblər və bu ideyanı inkişaf etdirməyə başlayıblar. Alınan nəzəriyyə “hər şeyin nəzəriyyəsi”nin yaradılması üçün böyük potensiala malikdir. Hərçənd yeni cazibə nəzəriyyəsi ümidverici görünür, fiziklər onun hələ tam sübut edilmədiyini qeyd edirlər.
Mənbə: Sci.news
Linki kopyala
Bənzər xəbərlər
Oxşar xəbərlər
Çində dronlar vasitəsilə hava şəraitinin dəyişdirilməsi təcrübəsi keçirilib
Çində dronlar vasitəsilə hava şəraitinin dəyişdirilməsi təcrübəsi keçirilib
Çinli alimlər quraqlıqla mübarizə aparmaq məqsədilə Sincanda hava şəraitinə nəzarətlə bağlı təcrübə keçiriblər. İki dron və 1 kq gümüş yodiddən istifadə etməklə 8000 km²-lik ərazidə yağıntı miqdarını 4%-dən çox artırmağa nail olublar.
Dayson sferası perspektivsiz fantastika ola bilər
Dayson sferası perspektivsiz fantastika ola bilər
Kardaşev şkalasının əsasında enerji anlayışı - tərəqqinin hərəkətverici qüvvəsi kimi - dayanır. Məsələn, II tip sivilizasiya texniki cəhətdən o qədər inkişaf etmiş olmalıdır ki, öz ulduzunun enerjisini istifadə edə bilsin.
Çinlilər Venera bulud nümunələrini Yerə çatdırmağı planlaşdırırlar
Çinlilər Venera bulud nümunələrini Yerə çatdırmağı planlaşdırırlar
Venera məlum olan bioloji həyat formaları üçün son dərəcə əlverişsiz bir mühitə malikdir. Onun səthində metal sözün əsl mənasında əriyir. Lakin səthdən xeyli yüksəklikdəki bulud qatlarında bakteriya və mikrobların mövcudluğu üçün əlverişli şərait ola bilər ki, bu da alimləri uzun müddətdir maraqlandırır.
Kosmoloji model ilə uyğunlaşmayan 3 qeyri-adi qalaktika kəşf edilib
Kosmoloji model ilə uyğunlaşmayan 3 qeyri-adi qalaktika kəşf edilib
Astronomlar James Webb kosmik teleskopunun köməyi ilə gözlənilməz bir kəşf ediblər. Onlar, Böyük partlayışdan cəmi 500 milyon il sonra mövcud olmuş 3 çox qəribə qalaktika aşkar ediblər.
James Webb bilinən ən soyuq ekzoplaneti kəşf edib
James Webb bilinən ən soyuq ekzoplaneti kəşf edib
James Webb kosmik teleskopunun sensorlarının həssaslığı -198.15 dərəcə Selsiyə qədər temperaturu olan çox soyuq kosmik obyektləri aşkar etmək üçün kifayət etməlidir.
Həftənin xəbərləri
