Yeni texnologiya insan DNT-nə bütöv geni yerləşdirə bilir
Elm & Texnologiya
19.05.2025
Emil Nəcəfov
ABŞ-dan olan alimlərin hazırladıqları yeni üsul genetik landşaftın bütövlüyünü qoruyaraq daha təhlükəsiz və universal genom redaktəsi strategiyasını təqdim edir. Artıq alimlər tam ölçülü genləri hədəf sahələrə yerləşdirə bilirlər və bunun üçün DNT-ni kəsməyə ehtiyac qalmır. Gələcəkdə bu texnologiya konkret mutasiyadan asılı olmayaraq genetik xəstəliklərin müalicəsi üçün pasientlərə tək seanslıq terapiya imkanı təqdim edə bilər. Genetik materialın viruslar vasitəsilə daşınmasından fərqli olaraq, CRISPR texnologiyası daha dəqiqdir və genomun redaktəsində daha yaxşı nəzarət imkanı verir. Lakin CRISPR-in DNT-nin kəsilməsinə əsaslanması səbəbilə arzuolunmayan mutasiyalar və natamam bərpa problemi hələ də qalır.
Nature jurnalının yazdığına görə, Kolumbiya Universitetindən olan alimlərin yeni texnologiyası bu iki problemi aradan qaldırmaq üçün bakterial ferment kompleksi olan CAST-dan istifadə edir. Əvvəlcə alimlər CAST kompleksinin komponentlərini kodlayan əsas genləri bakteriyaları yoluxduran virus - bakteriofaqa yerləşdirdilər və sonrasında təkamül prosesinin təbii axarına davam etməsinə imkan verdilər. Nəticədə onlar CAST arxitekturasına təsir edən 5 zülalda 21 dəyişiklik olan optimallaşdırılmış ferment kompleksi əldə etdilər. Təcrübələr göstərdi ki, yeni kompleks - evoCAST - 10 000-dən çox nukleotiddən ibarət seqmentləri uğurla DNT-yə inteqrasiya edə bilir.
Bu, tam genlərin DNT-yə yerləşdirilməsi üçün kifayət edir. “evoCAST genetik yükü yalnız bir fermentativ addımda genoma yerləşdirir və bu zaman genomda ikiqat qırılma yaratmır” - deyə tədqiqat müəllifləri vurğulayıblar. İlkin mərhələdə alimlər müxtəlif insan hüceyrə tipləri üzərində çalışaraq yeni materialın yerləşdirilə biləcəyi və hüceyrə funksiyalarını pozmayan təhlükəsiz sahələri hədəf alıblar. Test mərhələsi hələ davam edir, lakin alimlər bu texnologiyada genetik xəstəliklər zamanı gen funksiyalarının bərpası üçün daha sadə, təhlükəsiz və universal bir genom redaktəsi strategiyası görürlər.
Mənbə: Nature.com
Linki kopyala
Bənzər xəbərlər
Oxşar xəbərlər
Çinin kosmik stansiyasında yeni növ bakteriya aşkar edilib
Çinin kosmik stansiyasında yeni növ bakteriya aşkar edilib
Çinli alimlər Tiangong adlı kosmik stansiyasında Yer mənşəli tanınmış bir bakteriyanın yeni variantı olan yeni bir bakteriya ştammı aşkar ediblər. Yeni mikroorqanizmə Niallia tiangongensis adı verilib və o, 2023-cü ilin may ayında Tiangong kosmik stansiyasının daxilində aşkarlanıb.
Bir ulduz istənilən anda Günəş sistemini məhv edə bilər
Bir ulduz istənilən anda Günəş sistemini məhv edə bilər
Astronomlar müəyyən ediblər ki, Günəşə yaxın məsafədən keçən ulduzlar Günəş sistemindəki bəzi planetlərin orbitlərini dəyişdirə və nəticədə onların məhvinə səbəb ola bilər. Əvvəllər planetlərin orbitlərinin sabit olduğu hesab edilirdi, lakin yeni araşdırmalar bunun belə olmadığını göstərir.
Alimlər ilk həyatın formalaşdığı mühiti təkrarlaya biliblər
Alimlər ilk həyatın formalaşdığı mühiti təkrarlaya biliblər
Həyatın Yer planetində çox güman ki, isti, hidrogen və dəmir baxımından zəngin olan sualtı “kimyəvi bağçalarda” başladığı ehtimal edilir. Yeni bir araşdırmada alimlər bu mühiti laboratoriya şəraitində təqlid ediblər və maraqlı bir nəticə ilə qarşılaşıblar.
NASA-nın elmi kompleksində 26 növ yeni mikrob aşkar edilib
NASA-nın elmi kompleksində 26 növ yeni mikrob aşkar edilib
NASA-nın 2007-ci ildə Phoenix Mars endirici modulunun buraxılışına hazırlıq üçün istifadə etdiyi və mikrobların miqdarına dair ciddi tələblərlə inşa olunmuş "təmiz otaqlar" əslində elə də təmiz deyilmiş.
Perseverance aparatı Marsda ilk dəfə qütb parıltısını müşahidə edib
Perseverance aparatı Marsda ilk dəfə qütb parıltısını müşahidə edib
Qütb parıltıları kosmik hava şəraitinin təzahürlərindən biridir və onun aktivliyini izləməyin yollarından sayılır. Günəşdən atılan plazma planetlərə çataraq onların atmosferlərinin yuxarı qatlarındakı qaz atomları ilə qarşılıqlı təsirə girir.
Həftənin xəbərləri
