Milyardlarla il bundan öncə Serera cırtdan planeti həyat üçün münbit şəraitə sahib olub
Elm & Texnologiya
21.08.2025
Emil Nəcəfov
NASA-nın Dawn missiyası Mars və Yupiter arasında yerləşən əsas asteroid kəmərindəki Vesta asteroidini və Serera cırtdan planetini öyrənmək üçün həyata keçirilmişdi və 2018-ci ildə başa çatdı. Toplanmış məlumatlar artıq nəticələr verib və yeni riyazi alətlər ortaya çıxdıqca yenidən emal olunmağa davam edir. Yeni araşdırma Sereranın həyat üçün yararlılığını müəyyənləşdirməkdə həlledici rol oynayıb - orada bunun üçün bütün şərtlər mövcud olub. 2018 və 2020-ci illərdə dərc olunmuş işlər Sererada keçmişdə üzvi maddələrin və suyun mövcudluğunu göstərirdi. Əslində, su izlərini və mikroblar üçün “cazibədar” kimyəvi birləşmələri Dawn stansiyası aşkar etmişdi. Qalan sual isə belə idi: orada heç olmasa təkhüceyrəli həyatın inkişaf edə biləcəyi qədər isti şərait olubmu? Yeni araşdırma çatışmayan hissəni tamamlayır.
NASA alimləri tərəfindən təklif olunan Sereranın geoloji təkamülü və onun dərinliklərindəki üzvi kimyaya dair modellər göstərir ki, bu cırtdan planetdə keçmişdə kifayət qədər uzun müddət ərzində üzvi həyat üçün yararlı şərait mövcud olub. Orada həqiqətən həyatın yaranıb-yaranmadığı bəlli deyil, lakin onun başlanması və mövcudluğu üçün əlverişli şərtlərin olduğu dəqiqdir. Modellərə görə, Sererada istilik mənbəyi onun dərinliklərindəki radioaktiv parçalanma olub - bu, Günəş sistemindəki planetlər üçün tamamilə adi bir hadisədir. Bu istilik hədər getməyib. Sereranın səthi altında qlobal okean və ya maye su ilə dolu iri anbarlar mövcud olub, onların səthə çıxışlarını isə Dawn stansiyası qeydə almışdı. Sereranın dərinliklərindən gələn geotermal sular qida maddələri ilə zəngin duzlu okeanla qarışaraq onu həm isidib, həm də minerallarla zənginləşdirib. Bu proses təqribən 1.5 milyard il - 4 milyard ildən 2.5 milyard il əvvələ qədər davam edib.
Həmin şəraitdə Sereranın səthi altında Yer üzündə tanıdığımız həyat formaları mövcud ola bilərdi. Radioaktiv parçalanma zəiflədikcə planet soyuyub və təxminən 2.5 milyard il əvvəl kifayət qədər istiliyini itirərək cansız bir dünyaya çevrilib. Bu gün isə o, üzərində hətta mikrob həyatının belə mövcud olmadığına şübhə olmayan buzlu bir planetdir. Əgər Serera Saturn və ya Yupiterin ətrafında fırlansaydı, onun dərinlikləri qravitasiya qüvvələri hesabına qızına bilərdi, lakin onun orbitinin güclü qravitasiya təsirlərindən çox uzaqda yerləşməsi səbəbindən belə qüvvələr orada həyatı dəstəkləyə bilməmişdir. Bu nəticə Günəş sisteminin xarici hissəsində yerləşən digər su ilə zəngin obyektlər üçün də əhəmiyyət daşıyır. Çoxlu buzlu peyklər və Serera ilə müqayisə oluna biləcək ölçülərə (təxminən 940 km diametrdə) malik cırtdan planetlər, böyük planetlərin qravitasiya təsiri səbəbindən əhəmiyyətli daxili isinmədən məhrum olduqları üçün, bəlkə də uzaq keçmişdə yaşayışa yararlı olublar.
Linki kopyala
Bənzər xəbərlər
Oxşar xəbərlər
Günəş sisteminə gəlmiş üç ulduzlararası obyektin yaşı və hardan gəldiyi təyin edilib
Günəş sisteminə gəlmiş üç ulduzlararası obyektin yaşı və hardan gəldiyi təyin edilib
Son 8 ildə astronomlar Günəş sistemində Süd Yolu qalaktikasının digər hissələrindən gəlmiş üç ulduzlararası obyekt aşkar ediblər. Onlardan biri bu ilin iyulunda kəşf olunub.
Amerikalının evinin damını Yer kürəsindən də qədim olan meteorit deşib
Amerikalının evinin damını Yer kürəsindən də qədim olan meteorit deşib
2025-ci il iyunun 26-da Corciya ştatının Atlanta metropoliten rayonuna daxil olan McDonough şəhərciyinin sakini evində olarkən eyni anda 3 səs eşitdi: damın zərbə səsi, havalandırma kanallarının deşilməsi və döşəməyə dəyən zərbə.
James Webb Uranın daha öncə bilinməyən yeni peykini kəşf edib
James Webb Uranın daha öncə bilinməyən yeni peykini kəşf edib
James Webb öz inanılmaz həssaslığını Günəş sistemimizdə yeni kəşflə təsdiqlədi. O, Uranın əvvəllər məlum olmayan bir peykini aşkar edib və bununla da bu uzaq planetin məlum peyklərinin sayını 29-a çatdırıb.
Çin Saturnun peyki Enselada tədqiqat missiyası hazırlayır
Çin Saturnun peyki Enselada tədqiqat missiyası hazırlayır
Elmi ictimaiyyətdə Çin alimlərinin cəsarətli planı barədə məlumatlar yayılıb. Söhbət, Saturnun peyki olan Enselada kosmik aparat göndərilərək onun potensial yaşama qabiliyyətinin araşdırılmasından gedir.
Görmə qabilliyyətinin əməliyyatsız korreksiya üsulu hazırlanıb
Görmə qabilliyyətinin əməliyyatsız korreksiya üsulu hazırlanıb
ABŞ-dan olan alimlər görmə qabiliyyətinin korreksiyası üçün yeni bir texnologiya üzərində çalışırlar. Bu texnologiya LASIK lazer əməliyyatlarını əvəz edə bilər.
Həftənin xəbərləri
